"КАДАМ". ТАЛАС
ГАМАЛ СООРОНКУЛОВ
ТООНУН ЖИНДИСИ
"КАДАМ". ТАЛАС
ГАМАЛ СООРОНКУЛОВ
ТООНУН ЖИНДИСИ
ТООНУН ЖИНДИСИ
Окуунун убактысы: 25 минут.
Шашылбай шашкыла.
Окуунун убактысы: 25 минут.
Шашылбай шашкыла.
Курсорду англисче сөздөрдүн үстүнө алып барсаңыз, котормо калкып чыгат.
Курсорду англисче сөздөрдүн үстүнө алып барсаңыз, котормо калкып чыгат.
Бул текст котормо болуп саналат. Оригиналы БУЛ ЖЕРДЕ
Бул текст котормо болуп саналат. Оригиналы БУЛ ЖЕРДЕ
Адатта “шаардын жиндилери” дешет эмеспи. Эми кыргызга “тоонун жиндилери” деген түшүнүктү киргизип койсок болчудай. Гамал өзүн ушинтип атайт: “тоонун жиндиси”.
— Мага окшогондорду мен кып-кызыл жиндилер деп коём”, — дейт ал.
Кудум эле ошондой. “Кадам” долбоорунун каармандарын ушундай сүрөттөсөк болот. Алар “аруулаткычтар”. “Кып-кызыл жиндилер”. Дон Кихоттор. Көпчүлүк кызыкпаган нерсени казганды жакшы көргөндөр. Анчейин баамдалбагандар, көрксүздөр, акылы тайкылар. Алектенген ишине эл маани бербегендер. Булар ичинен согулган инсандар. Аларга карай жүрөк жана жол жатат.
Төө-Ашуу—Париж—Суусамыр—Өтмөк. Степвагон менен 6 саат көңүлдүү жол жүрдүк. Андагы 8 жарым жүргүнчүгө арналган бир гана коопсуздук куру менен аман-эсен жетип алдык. “Манас Ордодон” мени Гамал Сооронкулов өзү тосуп алды. Убакыт менен мейкиндиктин ушул чекитинен баштап, Таластын сүрдүү край таануучусунун кызылдай кайнаган күнүмдүк турмушуна бир суткага сүңгүдүм. Баш-отум менен.
— Мага окшогондорду мен кып-кызыл жиндилер деп коём”, — дейт ал.
Кудум эле ошондой. “Кадам” долбоорунун каармандарын ушундай сүрөттөсөк болот. Алар “аруулаткычтар”. “Кып-кызыл жиндилер”. Дон Кихоттор. Көпчүлүк кызыкпаган нерсени казганды жакшы көргөндөр. Анчейин баамдалбагандар, көрксүздөр, акылы тайкылар. Алектенген ишине эл маани бербегендер. Булар ичинен согулган инсандар. Аларга карай жүрөк жана жол жатат.
Төө-Ашуу—Париж—Суусамыр—Өтмөк. Степвагон менен 6 саат көңүлдүү жол жүрдүк. Андагы 8 жарым жүргүнчүгө арналган бир гана коопсуздук куру менен аман-эсен жетип алдык. “Манас Ордодон” мени Гамал Сооронкулов өзү тосуп алды. Убакыт менен мейкиндиктин ушул чекитинен баштап, Таластын сүрдүү край таануучусунун кызылдай кайнаган күнүмдүк турмушуна бир суткага сүңгүдүм. Баш-отум менен.
Адатта “шаардын жиндилери” дешет эмеспи. Эми кыргызга “тоонун жиндилери” деген түшүнүктү киргизип койсок болчудай. Гамал өзүн ушинтип атайт: “тоонун жиндиси”.
— Мага окшогондорду мен кып-кызыл жиндилер деп коём”, — дейт ал.
Кудум эле ошондой. “Кадам” долбоорунун каармандарын ушундай сүрөттөсөк болот. Алар “аруулаткычтар”. “Кып-кызыл жиндилер”. Дон Кихоттор. Көпчүлүк кызыкпаган нерсени казганды жакшы көргөндөр. Анчейин баамдалбагандар, көрксүздөр, акылы тайкылар. Алектенген ишине эл маани бербегендер. Булар ичинен согулган инсандар. Аларга карай жүрөк жана жол жатат.
Төө-Ашуу—Париж—Суусамыр—Өтмөк. Степвагон менен 6 саат көңүлдүү жол жүрдүк. Андагы 8 жарым жүргүнчүгө арналган бир гана коопсуздук куру менен аман-эсен жетип алдык. “Манас Ордодон” мени Гамал Сооронкулов өзү тосуп алды. Убакыт менен мейкиндиктин ушул чекитинен баштап, Таластын сүрдүү край таануучусунун кызылдай кайнаган күнүмдүк турмушуна бир суткага сүңгүдүм. Баш-отум менен.
— Мага окшогондорду мен кып-кызыл жиндилер деп коём”, — дейт ал.
Кудум эле ошондой. “Кадам” долбоорунун каармандарын ушундай сүрөттөсөк болот. Алар “аруулаткычтар”. “Кып-кызыл жиндилер”. Дон Кихоттор. Көпчүлүк кызыкпаган нерсени казганды жакшы көргөндөр. Анчейин баамдалбагандар, көрксүздөр, акылы тайкылар. Алектенген ишине эл маани бербегендер. Булар ичинен согулган инсандар. Аларга карай жүрөк жана жол жатат.
Төө-Ашуу—Париж—Суусамыр—Өтмөк. Степвагон менен 6 саат көңүлдүү жол жүрдүк. Андагы 8 жарым жүргүнчүгө арналган бир гана коопсуздук куру менен аман-эсен жетип алдык. “Манас Ордодон” мени Гамал Сооронкулов өзү тосуп алды. Убакыт менен мейкиндиктин ушул чекитинен баштап, Таластын сүрдүү край таануучусунун кызылдай кайнаган күнүмдүк турмушуна бир суткага сүңгүдүм. Баш-отум менен.
Фото: Баястан Сабыров.
Фото: Баястан Сабыров.
«Таких, как я, я называю крайне сумасшедшими»
(Теми, кто делает что-то вопреки обстоятельствам)
1
намыс, мен бул жердемин
1
намыс, мен бул жердемин
“Намыс деген мен үчүн маанилүү”. Гамал бул сөздү “Кадамдын” таластык каарманы болууга дароо макул боло бербей, аябай бушайман болуп атып бир нече ирет айтты. Ал мунусун “Мени Таластын эли билбейт” деп түшүндүрдү.
Үрмаралда туулуп, балачагы Бакай-Атада (2001-жылга чейин Ленинполь деп аталып келген), ал эми жашоосунун басымдуу бөлүгү Жалал-Абадда өткөн. Жалал-Абад Гамалга анын “миссиясы” деген коркунучтуу сөздү ачып берди. Бул аймактын жаратылышын коргоого ал жыйырма жылдан ашуун өмүрүн арнаган. Ушундай эле демилге менен пандемия учурунда, Гамал, туулуп-өскөн жери Таласка кайрадан кайтып келген. Эми ал бул жерде. “Эми сиз бул жердесиз” дедим мен, аны жоошуткандай. “Эртең дагы ушул эле ишти кыласыз”. Гамалды бул чындык тынчыткандай болду.
Үрмаралда туулуп, балачагы Бакай-Атада (2001-жылга чейин Ленинполь деп аталып келген), ал эми жашоосунун басымдуу бөлүгү Жалал-Абадда өткөн. Жалал-Абад Гамалга анын “миссиясы” деген коркунучтуу сөздү ачып берди. Бул аймактын жаратылышын коргоого ал жыйырма жылдан ашуун өмүрүн арнаган. Ушундай эле демилге менен пандемия учурунда, Гамал, туулуп-өскөн жери Таласка кайрадан кайтып келген. Эми ал бул жерде. “Эми сиз бул жердесиз” дедим мен, аны жоошуткандай. “Эртең дагы ушул эле ишти кыласыз”. Гамалды бул чындык тынчыткандай болду.
“Намыс деген мен үчүн маанилүү”. Гамал бул сөздү “Кадамдын” таластык каарманы болууга дароо макул боло бербей, аябай бушайман болуп атып бир нече ирет айтты. Ал мунусун “Мени Таластын эли билбейт” деп түшүндүрдү.
Үрмаралда туулуп, балачагы Бакай-Атада (2001-жылга чейин Ленинполь деп аталып келген), ал эми жашоосунун басымдуу бөлүгү Жалал-Абадда өткөн. Жалал-Абад Гамалга анын “миссиясы” деген коркунучтуу сөздү ачып берди. Бул аймактын жаратылышын коргоого ал жыйырма жылдан ашуун өмүрүн арнаган. Ушундай эле демилге менен пандемия учурунда, Гамал, туулуп-өскөн жери Таласка кайрадан кайтып келген. Эми ал бул жерде. “Эми сиз бул жердесиз” дедим мен, аны жоошуткандай. “Эртең дагы ушул эле ишти кыласыз”. Гамалды бул чындык тынчыткандай болду.
Үрмаралда туулуп, балачагы Бакай-Атада (2001-жылга чейин Ленинполь деп аталып келген), ал эми жашоосунун басымдуу бөлүгү Жалал-Абадда өткөн. Жалал-Абад Гамалга анын “миссиясы” деген коркунучтуу сөздү ачып берди. Бул аймактын жаратылышын коргоого ал жыйырма жылдан ашуун өмүрүн арнаган. Ушундай эле демилге менен пандемия учурунда, Гамал, туулуп-өскөн жери Таласка кайрадан кайтып келген. Эми ал бул жерде. “Эми сиз бул жердесиз” дедим мен, аны жоошуткандай. “Эртең дагы ушул эле ишти кыласыз”. Гамалды бул чындык тынчыткандай болду.
2
2
Бас-бас-бас!
Гамалдын турмуш жолунун босогосун, алгач анын машинесине отургандан тартып аттадык. Шопурдун жанында Лоранс Дельвиш отурду. Ал мурда бельгиялык аткаминер болчу, жарым жылдан бери Таласта жашайт. Ондогон жылдар бою түйшүктүү корпоративдик дүйнөдө эмгектенген соң, эми ал өзүнө башка жетекчи тапкан. Эми анын жетекчиси – жаратылыш. Бул жер Лоранстын ден соолугун бардык тарабынан кыйла эле жакшыртты. Ал гүлдөрдү, тоолорду, көк асманды ынтызаарлык менен сүрөткө тарта берет. Эми ал эч жакка шашпайт.
Шашкалак Гамал болсо, тескерисинче, Шамал сыяктуу. “Бол-бол-бол!” деп Лорансты шаштырат. Бир саамга токтой калып “Гоу-гоу-гоу!” дейт. Лоранс болсо көзүн аңтара “Ноу-ноу-ноу!” деп французчасынан нааразы болот. Анын айткандарын так түшүнбөсө дагы Гамал билет: “Шаштырсам, мага таарынып калат. А тиги жакта иштер күтүп жатат да”.
Шашкалак Гамал болсо, тескерисинче, Шамал сыяктуу. “Бол-бол-бол!” деп Лорансты шаштырат. Бир саамга токтой калып “Гоу-гоу-гоу!” дейт. Лоранс болсо көзүн аңтара “Ноу-ноу-ноу!” деп французчасынан нааразы болот. Анын айткандарын так түшүнбөсө дагы Гамал билет: “Шаштырсам, мага таарынып калат. А тиги жакта иштер күтүп жатат да”.
Гамал менен Лоранс экөө тең 65тин кырын ашып калышкан. Биринчиси англисче дагы, французча дагы билбесе, экинчиси кыргызча дагы, орусча дагы билбейт. Алардын тилмечи Google жана натурализмге болгон сүйүүлөрү. Бири аны видеого түшүрүп, сүрөткө тартса, экинчиси аны өз дүйнөсүнө жалпылаштырат. Ал экөө “Экоаян” фонду туурасында ойлонушат:
— Бул “Манас Ордодон” аян көрдү.
— I felt some kind of power there.
Негизи эле бул эки жуп кандайдыр бир ачылыш сымал сезилет. Дүйнөлүк кесилиш. Amazing-magnifique!
— Бул “Манас Ордодон” аян көрдү.
— I felt some kind of power there.
Негизи эле бул эки жуп кандайдыр бир ачылыш сымал сезилет. Дүйнөлүк кесилиш. Amazing-magnifique!
— Бир күчтү сездим ал жерден.
Укмуштуудай-таң каларлык! (англ. + фран.)
Фото: Баястан Сабыров.
Фото: Баястан Сабыров.
3
ошол кечтин куурдагы
3
ошол кечтин куурдагы
Гамалдын “Манас Ордодон” мени тосуп алышы сакралдык символизмден улам эмес болчу. Лоранс жана башка изилдөөчүлөр менен бирге (алар тууралуу төмөндө сөз болот) Гамал, Киров суу сактагычынын түбүнөн казылып алынган бир катар баалуу казууларды эми эле музейге тапшырып чыккан. VII кылымда Киров суу сактагычынын алдында Шелжи шаары болгон. Ал жер Талас Ала-Тоосундагы кен чыккан жер болгону үчүн ошол аймактын “күмүш борбору” катары соңку 5 кылымдан бери белгилүү. Азыр болсо муну изилдөө иштеринин бардыгы менен өз алдынча түзүлгөн археологиялык экспедиция, “кып-кызыл жиндилер” алектенишет. Гамал ушул топтун жергиликтүү координатору.
Кечки тамакка келдик, экспедиция куурдакты тегеректей орун алды. Бул топту карап эле тим болбостон, элестетип көрсөк да абдан кызык.
Оң бурчта отурган Асан Торгоев, Эрмитаждын Чыгыш бөлүмүнүн жетектөөчү илимий кызматкери. Көп жыл мурун илимдин артынан кеткен кыргыз, археологиялык казуулар үчүн өлкөсүнө маал-маалы менен келип турат. Бул бүтүндөй топтун борбордук мээси. Бир топ жашка улуу Гамал, аны кадырлай “агай” деп кайрылат. Эки бети кызыл тартып тургандыктан бир караганда агай уялчаактай көрүнөт. Сүйлөп жатканда жерди карап сүйлөйт. Анан дароо күтүүсүздөн маектешинин көзүнө тике карап “төргө” деп кол жаңсайт. Чатыраш көйнөкчөн.
Ортодо ала майкечен узун бойлуусу Лоранс менен техастык англисчесинен тамашалашып отурат. Ал ошол жакта кызматына байланыштуу окуп, жашаган. Аскер адамы, ысымы эле бир тайлык. Карышкыр Кабылан. Мына ушундай. Запастагы подполковник Эркинбек Жумабеков Фейсбукта ушундай ник менен отурат. “Таласка болгон жүрүштү” ошол жактан угуп шопур болуп берейин деп келген. Агай үчүн.
Солдо отурган Бишкектен келген археолог Марс Борсунбаев. Илимдер академиясынын жылуу жылмайган жоош кызматкери. Ал борсеткасын (италия тилинде borsetta — “баштыкча”) таптакыр эле чечпейт өңдүү. Анан башынан шапкесин түшүрбөйт. Чыныгы байке.
Анан бул жерде Азамат дагы бар. Азамат Асеин уулу, мектеп мугалими, белгилүү таластык активист (“активист” дегенде азыркы Кыргызстанда девальвацияга дуушар болгон сөздүн маанисинде эмес). Жакынкы токойдогу кайыңдай зыңкыйган Азамат дүйнөдөгү жаркыраган нерселердин баарын уюштуруп, терип алат. Бул Гамалдын дагы бир жолдошу. Туруктуу негизде.
Кечки тамакка келдик, экспедиция куурдакты тегеректей орун алды. Бул топту карап эле тим болбостон, элестетип көрсөк да абдан кызык.
Оң бурчта отурган Асан Торгоев, Эрмитаждын Чыгыш бөлүмүнүн жетектөөчү илимий кызматкери. Көп жыл мурун илимдин артынан кеткен кыргыз, археологиялык казуулар үчүн өлкөсүнө маал-маалы менен келип турат. Бул бүтүндөй топтун борбордук мээси. Бир топ жашка улуу Гамал, аны кадырлай “агай” деп кайрылат. Эки бети кызыл тартып тургандыктан бир караганда агай уялчаактай көрүнөт. Сүйлөп жатканда жерди карап сүйлөйт. Анан дароо күтүүсүздөн маектешинин көзүнө тике карап “төргө” деп кол жаңсайт. Чатыраш көйнөкчөн.
Ортодо ала майкечен узун бойлуусу Лоранс менен техастык англисчесинен тамашалашып отурат. Ал ошол жакта кызматына байланыштуу окуп, жашаган. Аскер адамы, ысымы эле бир тайлык. Карышкыр Кабылан. Мына ушундай. Запастагы подполковник Эркинбек Жумабеков Фейсбукта ушундай ник менен отурат. “Таласка болгон жүрүштү” ошол жактан угуп шопур болуп берейин деп келген. Агай үчүн.
Солдо отурган Бишкектен келген археолог Марс Борсунбаев. Илимдер академиясынын жылуу жылмайган жоош кызматкери. Ал борсеткасын (италия тилинде borsetta — “баштыкча”) таптакыр эле чечпейт өңдүү. Анан башынан шапкесин түшүрбөйт. Чыныгы байке.
Анан бул жерде Азамат дагы бар. Азамат Асеин уулу, мектеп мугалими, белгилүү таластык активист (“активист” дегенде азыркы Кыргызстанда девальвацияга дуушар болгон сөздүн маанисинде эмес). Жакынкы токойдогу кайыңдай зыңкыйган Азамат дүйнөдөгү жаркыраган нерселердин баарын уюштуруп, терип алат. Бул Гамалдын дагы бир жолдошу. Туруктуу негизде.
Гамалдын “Манас Ордодон” мени тосуп алышы сакралдык символизмден улам эмес болчу. Лоранс жана башка изилдөөчүлөр менен бирге (алар тууралуу төмөндө сөз болот) Гамал, Киров суу сактагычынын түбүнөн казылып алынган бир катар баалуу казууларды эми эле музейге тапшырып чыккан. VII кылымда Киров суу сактагычынын алдында Шелжи шаары болгон. Ал жер Талас Ала-Тоосундагы кен чыккан жер болгону үчүн ошол аймактын “күмүш борбору” катары соңку 5 кылымдан бери белгилүү. Азыр болсо муну изилдөө иштеринин бардыгы менен өз алдынча түзүлгөн археологиялык экспедиция, “кып-кызыл жиндилер” алектенишет. Гамал ушул топтун жергиликтүү координатору.
Кечки тамакка келдик, экспедиция куурдакты тегеректей орун алды. Бул топту карап эле тим болбостон, элестетип көрсөк да абдан кызык.
Оң бурчта отурган Асан Торгоев, Эрмитаждын Чыгыш бөлүмүнүн жетектөөчү илимий кызматкери. Көп жыл мурун илимдин артынан кеткен кыргыз, археологиялык казуулар үчүн өлкөсүнө маал-маалы менен келип турат. Бул бүтүндөй топтун борбордук мээси. Бир топ жашка улуу Гамал, аны кадырлай “агай” деп кайрылат. Эки бети кызыл тартып тургандыктан бир караганда агай уялчаактай көрүнөт. Сүйлөп жатканда жерди карап сүйлөйт. Анан дароо күтүүсүздөн маектешинин көзүнө тике карап “төргө” деп кол жаңсайт. Чатыраш көйнөкчөн.
Ортодо ала майкечен узун бойлуусу Лоранс менен техастык англисчесинен тамашалашып отурат. Ал ошол жакта кызматына байланыштуу окуп, жашаган. Аскер адамы, ысымы эле бир тайлык. Карышкыр Кабылан. Мына ушундай. Запастагы подполковник Эркинбек Жумабеков Фейсбукта ушундай ник менен отурат. “Таласка болгон жүрүштү” ошол жактан угуп шопур болуп берейин деп келген. Агай үчүн.
Солдо отурган Бишкектен келген археолог Марс Борсунбаев. Илимдер академиясынын жылуу жылмайган жоош кызматкери. Ал борсеткасын (италия тилинде borsetta — “баштыкча”) таптакыр эле чечпейт өңдүү. Анан башынан шапкесин түшүрбөйт. Чыныгы байке.
Анан бул жерде Азамат дагы бар. Азамат Асеин уулу, мектеп мугалими, белгилүү таластык активист (“активист” дегенде азыркы Кыргызстанда девальвацияга дуушар болгон сөздүн маанисинде эмес). Жакынкы токойдогу кайыңдай зыңкыйган Азамат дүйнөдөгү жаркыраган нерселердин баарын уюштуруп, терип алат. Бул Гамалдын дагы бир жолдошу. Туруктуу негизде.
Кечки тамакка келдик, экспедиция куурдакты тегеректей орун алды. Бул топту карап эле тим болбостон, элестетип көрсөк да абдан кызык.
Оң бурчта отурган Асан Торгоев, Эрмитаждын Чыгыш бөлүмүнүн жетектөөчү илимий кызматкери. Көп жыл мурун илимдин артынан кеткен кыргыз, археологиялык казуулар үчүн өлкөсүнө маал-маалы менен келип турат. Бул бүтүндөй топтун борбордук мээси. Бир топ жашка улуу Гамал, аны кадырлай “агай” деп кайрылат. Эки бети кызыл тартып тургандыктан бир караганда агай уялчаактай көрүнөт. Сүйлөп жатканда жерди карап сүйлөйт. Анан дароо күтүүсүздөн маектешинин көзүнө тике карап “төргө” деп кол жаңсайт. Чатыраш көйнөкчөн.
Ортодо ала майкечен узун бойлуусу Лоранс менен техастык англисчесинен тамашалашып отурат. Ал ошол жакта кызматына байланыштуу окуп, жашаган. Аскер адамы, ысымы эле бир тайлык. Карышкыр Кабылан. Мына ушундай. Запастагы подполковник Эркинбек Жумабеков Фейсбукта ушундай ник менен отурат. “Таласка болгон жүрүштү” ошол жактан угуп шопур болуп берейин деп келген. Агай үчүн.
Солдо отурган Бишкектен келген археолог Марс Борсунбаев. Илимдер академиясынын жылуу жылмайган жоош кызматкери. Ал борсеткасын (италия тилинде borsetta — “баштыкча”) таптакыр эле чечпейт өңдүү. Анан башынан шапкесин түшүрбөйт. Чыныгы байке.
Анан бул жерде Азамат дагы бар. Азамат Асеин уулу, мектеп мугалими, белгилүү таластык активист (“активист” дегенде азыркы Кыргызстанда девальвацияга дуушар болгон сөздүн маанисинде эмес). Жакынкы токойдогу кайыңдай зыңкыйган Азамат дүйнөдөгү жаркыраган нерселердин баарын уюштуруп, терип алат. Бул Гамалдын дагы бир жолдошу. Туруктуу негизде.
Кечки куурдак балбал таш туурасында уланып атты. Гамал менен Азамат ийне-жибине чейин изилдеген айланадагы тоолор жакында жаңы жапайы таштын дагы бирин берди. Ал түбөлүктүү үнсүздүккө берилип, жайлоодо жакшынакай болуп жалгыз турат. Эч кимге тийишпейт, дешти. Анткен менен ага тийишишет. Жергиликтүү молдоке балбалдын жанынан өтүп баратып, анын жүзүн көрсөтпөй көмкөрөсүнөн жаткырып кетет экен (абайлай кармаса керек деп үмүттөнөм), кыязы бутпарастыкты козгоп жибербесин деп кооптонот окшобойбу. Гамал менен Азамат болсо балбалды ордуна кайра тургузушат, тигинен. Молдоке болсо кайра эле жооп катары “өзүнүкүн” кылат. Ушинетип кайталана берет. Карым-катышсыз тирешүүнүн айлампасы кеп-сөз менен токтобойт, молдоке оюнан кайтпайт. “Мен эмне кылышты да билбей калдым, аны менен кантип сүйлөшүш керек билбейм”, — дейт Гамал айласы куругандай.
Заманбап Кыргызстан тууралуу даяр сюжет: тээ алыскы бир жерде маанилүү нерсе үчүн кичинекей күрөш жүрүп жатат.
Балбалдын окуясы отургандардын башкы интеллигентинин жанын күйгүзөт – Асан агай кызарып (азыр ачууланып), алаканын муштай көрсөтөм деп кыйкырат.
Заманбап Кыргызстан тууралуу даяр сюжет: тээ алыскы бир жерде маанилүү нерсе үчүн кичинекей күрөш жүрүп жатат.
Балбалдын окуясы отургандардын башкы интеллигентинин жанын күйгүзөт – Асан агай кызарып (азыр ачууланып), алаканын муштай көрсөтөм деп кыйкырат.
Лоранс эт жебейт: ту мач.
Куурдак оff — желип бүттү.
Төрдү толук ээлеген Гамал сөз кезегин алды, бата берүү убагы. Бийик, салмактуу чыккан үн. Мен мындай келбетине кеби төп келген пафостуу адамды буга чейин көргөнүм эсимде жок. Бул көркөм чыгармаларда, башкача айтканда, фантазияда кездешет, көзү тирүү аксакалдардын арасында эмес, адатта аксакалдардын жадыбалдай жаттаган кептери калптын кандайдыр бир чел кабыгы сымал мейкиндикти каптап алат эмеспи. Гамал болсо кызмат кылат, “дүжүрлүк” кылбайт.
Экспедиция үчүн бата. Кыргызстан үчүн бата. Талас үчүн бата. Балбал үчүн бата (муну мен ойлоп таап койдум). Биздин интервью үчүн бата. Отургандардын ар бирине арналган бата. Эч ким куру калган жок. Гамалдын жанында жүргөндө баталарга олуттуу карайсың — аларды кабыл алууга тартыласың. Анткени ал батаны чын жүрөктөн берет. Ал “салтты карманбай”, маңызга маани бергендердин бири, бир нерсени ниет менен гана баштап аягына чыгарат. Бул портрет үчүн маанилүү штрих. Бата – эки алакандан турган көшөгө – бул күндү жапты. Кийинки күндү ачуу үчүн.
Куурдак оff — желип бүттү.
Төрдү толук ээлеген Гамал сөз кезегин алды, бата берүү убагы. Бийик, салмактуу чыккан үн. Мен мындай келбетине кеби төп келген пафостуу адамды буга чейин көргөнүм эсимде жок. Бул көркөм чыгармаларда, башкача айтканда, фантазияда кездешет, көзү тирүү аксакалдардын арасында эмес, адатта аксакалдардын жадыбалдай жаттаган кептери калптын кандайдыр бир чел кабыгы сымал мейкиндикти каптап алат эмеспи. Гамал болсо кызмат кылат, “дүжүрлүк” кылбайт.
Экспедиция үчүн бата. Кыргызстан үчүн бата. Талас үчүн бата. Балбал үчүн бата (муну мен ойлоп таап койдум). Биздин интервью үчүн бата. Отургандардын ар бирине арналган бата. Эч ким куру калган жок. Гамалдын жанында жүргөндө баталарга олуттуу карайсың — аларды кабыл алууга тартыласың. Анткени ал батаны чын жүрөктөн берет. Ал “салтты карманбай”, маңызга маани бергендердин бири, бир нерсени ниет менен гана баштап аягына чыгарат. Бул портрет үчүн маанилүү штрих. Бата – эки алакандан турган көшөгө – бул күндү жапты. Кийинки күндү ачуу үчүн.
Кечки куурдак балбал таш туурасында уланып атты. Гамал менен Азамат ийне-жибине чейин изилдеген айланадагы тоолор жакында жаңы жапайы таштын дагы бирин берди. Ал түбөлүктүү үнсүздүккө берилип, жайлоодо жакшынакай болуп жалгыз турат. Эч кимге тийишпейт, дешти. Анткен менен ага тийишишет. Жергиликтүү молдоке балбалдын жанынан өтүп баратып, анын жүзүн көрсөтпөй көмкөрөсүнөн жаткырып кетет экен (абайлай кармаса керек деп үмүттөнөм), кыязы бутпарастыкты козгоп жибербесин деп кооптонот окшобойбу. Гамал менен Азамат болсо балбалды ордуна кайра тургузушат, тигинен. Молдоке болсо кайра эле жооп катары “өзүнүкүн” кылат. Ушинетип кайталана берет. Карым-катышсыз тирешүүнүн айлампасы кеп-сөз менен токтобойт, молдоке оюнан кайтпайт. “Мен эмне кылышты да билбей калдым, аны менен кантип сүйлөшүш керек билбейм”, — дейт Гамал айласы куругандай.
Заманбап Кыргызстан тууралуу даяр сюжет: тээ алыскы бир жерде маанилүү нерсе үчүн кичинекей күрөш жүрүп жатат.
Балбалдын окуясы отургандардын башкы интеллигентинин жанын күйгүзөт – Асан агай кызарып (азыр ачууланып), алаканын муштай көрсөтөм деп кыйкырат.
Лоранс эт жебейт: ту мач.
Куурдак оff — желип бүттү.
Заманбап Кыргызстан тууралуу даяр сюжет: тээ алыскы бир жерде маанилүү нерсе үчүн кичинекей күрөш жүрүп жатат.
Балбалдын окуясы отургандардын башкы интеллигентинин жанын күйгүзөт – Асан агай кызарып (азыр ачууланып), алаканын муштай көрсөтөм деп кыйкырат.
Лоранс эт жебейт: ту мач.
Куурдак оff — желип бүттү.
Лоранс эт жебейт: ту мач.
Куурдак оff — желип бүттү.
Төрдү толук ээлеген Гамал сөз кезегин алды, бата берүү убагы. Бийик, салмактуу чыккан үн. Мен мындай келбетине кеби төп келген пафостуу адамды буга чейин көргөнүм эсимде жок. Бул көркөм чыгармаларда, башкача айтканда, фантазияда кездешет, көзү тирүү аксакалдардын арасында эмес, адатта аксакалдардын жадыбалдай жаттаган кептери калптын кандайдыр бир чел кабыгы сымал мейкиндикти каптап алат эмеспи. Гамал болсо кызмат кылат, “дүжүрлүк” кылбайт.
Экспедиция үчүн бата. Кыргызстан үчүн бата. Талас үчүн бата. Балбал үчүн бата (муну мен ойлоп таап койдум). Биздин интервью үчүн бата. Отургандардын ар бирине арналган бата. Эч ким куру калган жок. Гамалдын жанында жүргөндө баталарга олуттуу карайсың — аларды кабыл алууга тартыласың. Анткени ал батаны чын жүрөктөн берет. Ал “салтты карманбай”, маңызга маани бергендердин бири, бир нерсени ниет менен гана баштап аягына чыгарат. Бул портрет үчүн маанилүү штрих. Бата – эки алакандан турган көшөгө – бул күндү жапты. Кийинки күндү ачуу үчүн.
Куурдак оff — желип бүттү.
Төрдү толук ээлеген Гамал сөз кезегин алды, бата берүү убагы. Бийик, салмактуу чыккан үн. Мен мындай келбетине кеби төп келген пафостуу адамды буга чейин көргөнүм эсимде жок. Бул көркөм чыгармаларда, башкача айтканда, фантазияда кездешет, көзү тирүү аксакалдардын арасында эмес, адатта аксакалдардын жадыбалдай жаттаган кептери калптын кандайдыр бир чел кабыгы сымал мейкиндикти каптап алат эмеспи. Гамал болсо кызмат кылат, “дүжүрлүк” кылбайт.
Экспедиция үчүн бата. Кыргызстан үчүн бата. Талас үчүн бата. Балбал үчүн бата (муну мен ойлоп таап койдум). Биздин интервью үчүн бата. Отургандардын ар бирине арналган бата. Эч ким куру калган жок. Гамалдын жанында жүргөндө баталарга олуттуу карайсың — аларды кабыл алууга тартыласың. Анткени ал батаны чын жүрөктөн берет. Ал “салтты карманбай”, маңызга маани бергендердин бири, бир нерсени ниет менен гана баштап аягына чыгарат. Бул портрет үчүн маанилүү штрих. Бата – эки алакандан турган көшөгө – бул күндү жапты. Кийинки күндү ачуу үчүн.
Археологиялык экспедициянын иши. Гамалдын сүрөттөрү.
Археологиялык экспедициянын иши. Гамалдын сүрөттөрү.
4
ак
4
ак
— Күмүштак өзөнү — биз азыр бара турган жер, ал дагы менин зонам. Немис досум бар, мергенчилер коомунун өкүлү. Ал экөөбүз ал жактагы аңчылыкты 10 жылга токтоттук, 40 миң гектар жер. Бир дагы аңчылык кылганга болбойт: өз алдынча дагы, спорттук максатта дагы, чет элдик туристтер үчүн аңчылык (“аңчылык олжо”) дагы кылганга болбойт. Башкача айтканда, тынчтык зонасы, “көбөйтүү участогу”. Ошого жетиштик. Бул чоң жумуш.
Аркарларды көрүп калып, сүйүнөм. Таласта илбирстерди ушул жерде тарткам өзүм. Демек, кандай болбосун, бүгүнкү күндө натыйжа бар, иш жүрүп жатат.
DJ Петух, Таластын таңшыган таңы. Гамалды баш кылып археологиялык экспедиция менен чогуу Күмүштак үңкүрлөрүнө баратабыз. Ал ортодо шаардын чок ортосунда Гамалдын өтмүшүнө саресеп салууга бир канча саат убактыбыз бар. Күмүштактан үлгүлөрдү алып, Асан агай бул жерде күмүш казылганын, ал эми Шелжи өзөнүндө (Киров суу сактагычынын түбүндө) күмүштү куюшканын далилдейт.
Ага чейин Гамалдын биографиясы менен географиясына токтололу. Киев, 17 жаш курак, химик-технологко окуу. Кесиби боюнча Фрунзеде күчөтүлгөн темпте карьерасын баштоо. Булгаары заводунда сменалык мастерден башкы инженерге чейинки жол. 27 жашында соц.ишкананын директорунун милдетин аткаруучу. Курулуп жаткан заводдун директору (СССРде ушундай work-in-process позиция болгон). Беловежа чер токою, баарын жокко чыгаруу. “Жапайы бизнес, токсонунчу жылдар, ызы-чуу иштер— ага да катыштык”.
Анан эле күтүлбөгөн жерден — Жалал-Абад. Алгач Гамал ал жакка таанышынын шайлоодогу штабын жетектөө үчүн барган. Андан кийин Бакиевдер менен таанышып калат. Кызыгы, алар менен болгон байланышын Гамал четке какпастан “ооба” деп жооп бергенинде:
— Мен азыркыга чейин Ахмат Бакиев менен досмун, ал Бакиевдердин бир тууганы. Курманбек Бакиевге шайлоодо жардам бергем — ооба. Бейиши болгур Жусуп Бакиевдин штабын да жетектегем — ооба.
Башка жакка караганда Жалал-Абадда ордум чоңураак, ошондой болуп калды. 2005-жылдагы июнь окуялары. Элдик кошуунду жетектедим. Өзбек, кыргыздардын ортосунда турдук балдар, команда менен. Айылдарды, махаллаларды барып коргодум чынында.
Үнү дароо өктөм чыкты:
—Карачы, азыркыга чейин таасирленем! Өмүрүмдө эң жакшы батаны өзбек кемпирден алдым. Мен аны көргөн эмесмин — телефондон. Ызы-чуу болуп жатат. 13-июнь, 2010. Анан эле бир кыз чалды ыйлаган. Надира деген. Орусча сүйлөйт экен. Балким, 7-8-класс.
— Гамал ака, биз “Спутниктебиз”,чоң энем экөөбүз жалгыз калдык. Ал ыйлап атат, биз коркуп атабыз.
— Надира, коркпо, кызым, коркпо. Айтчы, “Спутниктин” каериндесиңер? Мен азыр барам. Тамак-ашыңар барбы?
— Бар.
— Суучу?
— Бар.
Жетип бардым. Түштүм. Камуфляж.
— Балконго чыксаң, коркпо. Мен двордо турам. Күмүш түстөгү джип машинени көрдүңбү? Менмин ошол, Гамал акаң. Аскер формачанмын. Бир нерсе керекпи?
— Жок, баары жакшы.
— Чоң энеңе трубканы берчи.
— Ал коркуп атат.
—Терезеден карасынчы. Бул жерде менин балдарым болот. Эми бул жер тынчыйт. Силерге эч ким тийбейт.
Ошону менен ошол болду! Бүттү! Менин колуман келгени – аларды соорото алганым болду.
Коогалаң бүттү. Анан бир күнү телефонум шыңгырады: “Чоң энем сиз менен сүйлөшөм дейт”.
“Мен бата берейин” деп, өзбекче айта баштады. Мен өзбекче жакшы түшүнбөйм да, бирок катуу таасирлендим. Баарын түшүнбөсөм дагы, эмне деген боорукердик, эмне деген ыраазычылык, эмне деген жылуу сөз айтылып жатканын түшүндүм. Ал дагы, мен дагы ыйладык. Угуп жатам, жашым кетип жатат! Бли-и-ин, көпкө жашым токтогон жок! Анын үстүнө, батаны өзбек туугандар абдан сыйлашат, жакшы беришет. Мен угуп гана турдум, эч сөзүн бөлгөн жокмун.
Ошол бата мен үчүн чоң чекит болду. Мен ошондо бир бүтүмгө келдим: мен баарын туура кылганмын. Колуман келгендин баарын кылгам. Эки элдин ортосуна туруп, бир үй-бүлөнү барып, соороттум. Чоң эне менен небересин. Бул эсимде бир чоң нерсе болуп туру алиге чейин.
Күйүп-жанып туруп — бир ай ичим өрттөндү, анан эле ушундай мурда-кийин көрбөгөн чоң энеден көңүл жибиткен жылуу сөздөрдү уктум. Ошондо ичимдеги бүкү-түкү кылган бүт нерсе жибип кетти окшойт. Ал кезде коркунуч чар тараптан каптап турган да. Ушунда-а-ай комок болуп турганда, тиги өзбек эне ээритип жиберди да! Мобунучу! (жүрөк тушун кармады) Ээрип кетти мобу жерим мында-а-ай, бүт бошону-у-уп… Батанын мааниси ошодобу дейм да. Кийинки кадамдарыма да ошол тийдиби деп айтам. Мына ушундай! “Шүгүр” деп келе жатам.
Аркарларды көрүп калып, сүйүнөм. Таласта илбирстерди ушул жерде тарткам өзүм. Демек, кандай болбосун, бүгүнкү күндө натыйжа бар, иш жүрүп жатат.
DJ Петух, Таластын таңшыган таңы. Гамалды баш кылып археологиялык экспедиция менен чогуу Күмүштак үңкүрлөрүнө баратабыз. Ал ортодо шаардын чок ортосунда Гамалдын өтмүшүнө саресеп салууга бир канча саат убактыбыз бар. Күмүштактан үлгүлөрдү алып, Асан агай бул жерде күмүш казылганын, ал эми Шелжи өзөнүндө (Киров суу сактагычынын түбүндө) күмүштү куюшканын далилдейт.
Ага чейин Гамалдын биографиясы менен географиясына токтололу. Киев, 17 жаш курак, химик-технологко окуу. Кесиби боюнча Фрунзеде күчөтүлгөн темпте карьерасын баштоо. Булгаары заводунда сменалык мастерден башкы инженерге чейинки жол. 27 жашында соц.ишкананын директорунун милдетин аткаруучу. Курулуп жаткан заводдун директору (СССРде ушундай work-in-process позиция болгон). Беловежа чер токою, баарын жокко чыгаруу. “Жапайы бизнес, токсонунчу жылдар, ызы-чуу иштер— ага да катыштык”.
Анан эле күтүлбөгөн жерден — Жалал-Абад. Алгач Гамал ал жакка таанышынын шайлоодогу штабын жетектөө үчүн барган. Андан кийин Бакиевдер менен таанышып калат. Кызыгы, алар менен болгон байланышын Гамал четке какпастан “ооба” деп жооп бергенинде:
— Мен азыркыга чейин Ахмат Бакиев менен досмун, ал Бакиевдердин бир тууганы. Курманбек Бакиевге шайлоодо жардам бергем — ооба. Бейиши болгур Жусуп Бакиевдин штабын да жетектегем — ооба.
Башка жакка караганда Жалал-Абадда ордум чоңураак, ошондой болуп калды. 2005-жылдагы июнь окуялары. Элдик кошуунду жетектедим. Өзбек, кыргыздардын ортосунда турдук балдар, команда менен. Айылдарды, махаллаларды барып коргодум чынында.
Үнү дароо өктөм чыкты:
—Карачы, азыркыга чейин таасирленем! Өмүрүмдө эң жакшы батаны өзбек кемпирден алдым. Мен аны көргөн эмесмин — телефондон. Ызы-чуу болуп жатат. 13-июнь, 2010. Анан эле бир кыз чалды ыйлаган. Надира деген. Орусча сүйлөйт экен. Балким, 7-8-класс.
— Гамал ака, биз “Спутниктебиз”,чоң энем экөөбүз жалгыз калдык. Ал ыйлап атат, биз коркуп атабыз.
— Надира, коркпо, кызым, коркпо. Айтчы, “Спутниктин” каериндесиңер? Мен азыр барам. Тамак-ашыңар барбы?
— Бар.
— Суучу?
— Бар.
Жетип бардым. Түштүм. Камуфляж.
— Балконго чыксаң, коркпо. Мен двордо турам. Күмүш түстөгү джип машинени көрдүңбү? Менмин ошол, Гамал акаң. Аскер формачанмын. Бир нерсе керекпи?
— Жок, баары жакшы.
— Чоң энеңе трубканы берчи.
— Ал коркуп атат.
—Терезеден карасынчы. Бул жерде менин балдарым болот. Эми бул жер тынчыйт. Силерге эч ким тийбейт.
Ошону менен ошол болду! Бүттү! Менин колуман келгени – аларды соорото алганым болду.
Коогалаң бүттү. Анан бир күнү телефонум шыңгырады: “Чоң энем сиз менен сүйлөшөм дейт”.
“Мен бата берейин” деп, өзбекче айта баштады. Мен өзбекче жакшы түшүнбөйм да, бирок катуу таасирлендим. Баарын түшүнбөсөм дагы, эмне деген боорукердик, эмне деген ыраазычылык, эмне деген жылуу сөз айтылып жатканын түшүндүм. Ал дагы, мен дагы ыйладык. Угуп жатам, жашым кетип жатат! Бли-и-ин, көпкө жашым токтогон жок! Анын үстүнө, батаны өзбек туугандар абдан сыйлашат, жакшы беришет. Мен угуп гана турдум, эч сөзүн бөлгөн жокмун.
Ошол бата мен үчүн чоң чекит болду. Мен ошондо бир бүтүмгө келдим: мен баарын туура кылганмын. Колуман келгендин баарын кылгам. Эки элдин ортосуна туруп, бир үй-бүлөнү барып, соороттум. Чоң эне менен небересин. Бул эсимде бир чоң нерсе болуп туру алиге чейин.
Күйүп-жанып туруп — бир ай ичим өрттөндү, анан эле ушундай мурда-кийин көрбөгөн чоң энеден көңүл жибиткен жылуу сөздөрдү уктум. Ошондо ичимдеги бүкү-түкү кылган бүт нерсе жибип кетти окшойт. Ал кезде коркунуч чар тараптан каптап турган да. Ушунда-а-ай комок болуп турганда, тиги өзбек эне ээритип жиберди да! Мобунучу! (жүрөк тушун кармады) Ээрип кетти мобу жерим мында-а-ай, бүт бошону-у-уп… Батанын мааниси ошодобу дейм да. Кийинки кадамдарыма да ошол тийдиби деп айтам. Мына ушундай! “Шүгүр” деп келе жатам.
— Күмүштак өзөнү — биз азыр бара турган жер, ал дагы менин зонам. Немис досум бар, мергенчилер коомунун өкүлү. Ал экөөбүз ал жактагы аңчылыкты 10 жылга токтоттук, 40 миң гектар жер. Бир дагы аңчылык кылганга болбойт: өз алдынча дагы, спорттук максатта дагы, чет элдик туристтер үчүн аңчылык (“аңчылык олжо”) дагы кылганга болбойт. Башкача айтканда, тынчтык зонасы, “көбөйтүү участогу”. Ошого жетиштик. Бул чоң жумуш.
Аркарларды көрүп калып, сүйүнөм. Таласта илбирстерди ушул жерде тарткам өзүм. Демек, кандай болбосун, бүгүнкү күндө натыйжа бар, иш жүрүп жатат.
DJ Петух, Таластын таңшыган таңы. Гамалды баш кылып археологиялык экспедиция менен чогуу Күмүштак үңкүрлөрүнө баратабыз. Ал ортодо шаардын чок ортосунда Гамалдын өтмүшүнө саресеп салууга бир канча саат убактыбыз бар. Күмүштактан үлгүлөрдү алып, Асан агай бул жерде күмүш казылганын, ал эми Шелжи өзөнүндө (Киров суу сактагычынын түбүндө) күмүштү куюшканын далилдейт.
Ага чейин Гамалдын биографиясы менен географиясына токтололу. Киев, 17 жаш курак, химик-технологко окуу. Кесиби боюнча Фрунзеде күчөтүлгөн темпте карьерасын баштоо. Булгаары заводунда сменалык мастерден башкы инженерге чейинки жол. 27 жашында соц.ишкананын директорунун милдетин аткаруучу. Курулуп жаткан заводдун директору (СССРде ушундай work-in-process позиция болгон). Беловежа чер токою, баарын жокко чыгаруу. “Жапайы бизнес, токсонунчу жылдар, ызы-чуу иштер— ага да катыштык”.
Анан эле күтүлбөгөн жерден — Жалал-Абад. Алгач Гамал ал жакка таанышынын шайлоодогу штабын жетектөө үчүн барган. Андан кийин Бакиевдер менен таанышып калат. Кызыгы, алар менен болгон байланышын Гамал четке какпастан “ооба” деп жооп бергенинде:
— Мен азыркыга чейин Ахмат Бакиев менен досмун, ал Бакиевдердин бир тууганы. Курманбек Бакиевге шайлоодо жардам бергем — ооба. Бейиши болгур Жусуп Бакиевдин штабын да жетектегем — ооба.
Башка жакка караганда Жалал-Абадда ордум чоңураак, ошондой болуп калды. 2005-жылдагы июнь окуялары. Элдик кошуунду жетектедим. Өзбек, кыргыздардын ортосунда турдук балдар, команда менен. Айылдарды, махаллаларды барып коргодум чынында.
Үнү дароо өктөм чыкты:
—Карачы, азыркыга чейин таасирленем! Өмүрүмдө эң жакшы батаны өзбек кемпирден алдым. Мен аны көргөн эмесмин — телефондон. Ызы-чуу болуп жатат. 13-июнь, 2010. Анан эле бир кыз чалды ыйлаган. Надира деген. Орусча сүйлөйт экен. Балким, 7-8-класс.
— Гамал ака, биз “Спутниктебиз”,чоң энем экөөбүз жалгыз калдык. Ал ыйлап атат, биз коркуп атабыз.
— Надира, коркпо, кызым, коркпо. Айтчы, “Спутниктин” каериндесиңер? Мен азыр барам. Тамак-ашыңар барбы?
— Бар.
— Суучу?
— Бар.
Жетип бардым. Түштүм. Камуфляж.
— Балконго чыксаң, коркпо. Мен двордо турам. Күмүш түстөгү джип машинени көрдүңбү? Менмин ошол, Гамал акаң. Аскер формачанмын. Бир нерсе керекпи?
— Жок, баары жакшы.
— Чоң энеңе трубканы берчи.
— Ал коркуп атат.
—Терезеден карасынчы. Бул жерде менин балдарым болот. Эми бул жер тынчыйт. Силерге эч ким тийбейт.
Ошону менен ошол болду! Бүттү! Менин колуман келгени – аларды соорото алганым болду.
Коогалаң бүттү. Анан бир күнү телефонум шыңгырады: “Чоң энем сиз менен сүйлөшөм дейт”.
“Мен бата берейин” деп, өзбекче айта баштады. Мен өзбекче жакшы түшүнбөйм да, бирок катуу таасирлендим. Баарын түшүнбөсөм дагы, эмне деген боорукердик, эмне деген ыраазычылык, эмне деген жылуу сөз айтылып жатканын түшүндүм. Ал дагы, мен дагы ыйладык. Угуп жатам, жашым кетип жатат! Бли-и-ин, көпкө жашым токтогон жок! Анын үстүнө, батаны өзбек туугандар абдан сыйлашат, жакшы беришет. Мен угуп гана турдум, эч сөзүн бөлгөн жокмун.
Ошол бата мен үчүн чоң чекит болду. Мен ошондо бир бүтүмгө келдим: мен баарын туура кылганмын. Колуман келгендин баарын кылгам. Эки элдин ортосуна туруп, бир үй-бүлөнү барып, соороттум. Чоң эне менен небересин. Бул эсимде бир чоң нерсе болуп туру алиге чейин.
Күйүп-жанып туруп — бир ай ичим өрттөндү, анан эле ушундай мурда-кийин көрбөгөн чоң энеден көңүл жибиткен жылуу сөздөрдү уктум. Ошондо ичимдеги бүкү-түкү кылган бүт нерсе жибип кетти окшойт. Ал кезде коркунуч чар тараптан каптап турган да. Ушунда-а-ай комок болуп турганда, тиги өзбек эне ээритип жиберди да! Мобунучу! (жүрөк тушун кармады) Ээрип кетти мобу жерим мында-а-ай, бүт бошону-у-уп… Батанын мааниси ошодобу дейм да. Кийинки кадамдарыма да ошол тийдиби деп айтам. Мына ушундай! “Шүгүр” деп келе жатам.
Аркарларды көрүп калып, сүйүнөм. Таласта илбирстерди ушул жерде тарткам өзүм. Демек, кандай болбосун, бүгүнкү күндө натыйжа бар, иш жүрүп жатат.
DJ Петух, Таластын таңшыган таңы. Гамалды баш кылып археологиялык экспедиция менен чогуу Күмүштак үңкүрлөрүнө баратабыз. Ал ортодо шаардын чок ортосунда Гамалдын өтмүшүнө саресеп салууга бир канча саат убактыбыз бар. Күмүштактан үлгүлөрдү алып, Асан агай бул жерде күмүш казылганын, ал эми Шелжи өзөнүндө (Киров суу сактагычынын түбүндө) күмүштү куюшканын далилдейт.
Ага чейин Гамалдын биографиясы менен географиясына токтололу. Киев, 17 жаш курак, химик-технологко окуу. Кесиби боюнча Фрунзеде күчөтүлгөн темпте карьерасын баштоо. Булгаары заводунда сменалык мастерден башкы инженерге чейинки жол. 27 жашында соц.ишкананын директорунун милдетин аткаруучу. Курулуп жаткан заводдун директору (СССРде ушундай work-in-process позиция болгон). Беловежа чер токою, баарын жокко чыгаруу. “Жапайы бизнес, токсонунчу жылдар, ызы-чуу иштер— ага да катыштык”.
Анан эле күтүлбөгөн жерден — Жалал-Абад. Алгач Гамал ал жакка таанышынын шайлоодогу штабын жетектөө үчүн барган. Андан кийин Бакиевдер менен таанышып калат. Кызыгы, алар менен болгон байланышын Гамал четке какпастан “ооба” деп жооп бергенинде:
— Мен азыркыга чейин Ахмат Бакиев менен досмун, ал Бакиевдердин бир тууганы. Курманбек Бакиевге шайлоодо жардам бергем — ооба. Бейиши болгур Жусуп Бакиевдин штабын да жетектегем — ооба.
Башка жакка караганда Жалал-Абадда ордум чоңураак, ошондой болуп калды. 2005-жылдагы июнь окуялары. Элдик кошуунду жетектедим. Өзбек, кыргыздардын ортосунда турдук балдар, команда менен. Айылдарды, махаллаларды барып коргодум чынында.
Үнү дароо өктөм чыкты:
—Карачы, азыркыга чейин таасирленем! Өмүрүмдө эң жакшы батаны өзбек кемпирден алдым. Мен аны көргөн эмесмин — телефондон. Ызы-чуу болуп жатат. 13-июнь, 2010. Анан эле бир кыз чалды ыйлаган. Надира деген. Орусча сүйлөйт экен. Балким, 7-8-класс.
— Гамал ака, биз “Спутниктебиз”,чоң энем экөөбүз жалгыз калдык. Ал ыйлап атат, биз коркуп атабыз.
— Надира, коркпо, кызым, коркпо. Айтчы, “Спутниктин” каериндесиңер? Мен азыр барам. Тамак-ашыңар барбы?
— Бар.
— Суучу?
— Бар.
Жетип бардым. Түштүм. Камуфляж.
— Балконго чыксаң, коркпо. Мен двордо турам. Күмүш түстөгү джип машинени көрдүңбү? Менмин ошол, Гамал акаң. Аскер формачанмын. Бир нерсе керекпи?
— Жок, баары жакшы.
— Чоң энеңе трубканы берчи.
— Ал коркуп атат.
—Терезеден карасынчы. Бул жерде менин балдарым болот. Эми бул жер тынчыйт. Силерге эч ким тийбейт.
Ошону менен ошол болду! Бүттү! Менин колуман келгени – аларды соорото алганым болду.
Коогалаң бүттү. Анан бир күнү телефонум шыңгырады: “Чоң энем сиз менен сүйлөшөм дейт”.
“Мен бата берейин” деп, өзбекче айта баштады. Мен өзбекче жакшы түшүнбөйм да, бирок катуу таасирлендим. Баарын түшүнбөсөм дагы, эмне деген боорукердик, эмне деген ыраазычылык, эмне деген жылуу сөз айтылып жатканын түшүндүм. Ал дагы, мен дагы ыйладык. Угуп жатам, жашым кетип жатат! Бли-и-ин, көпкө жашым токтогон жок! Анын үстүнө, батаны өзбек туугандар абдан сыйлашат, жакшы беришет. Мен угуп гана турдум, эч сөзүн бөлгөн жокмун.
Ошол бата мен үчүн чоң чекит болду. Мен ошондо бир бүтүмгө келдим: мен баарын туура кылганмын. Колуман келгендин баарын кылгам. Эки элдин ортосуна туруп, бир үй-бүлөнү барып, соороттум. Чоң эне менен небересин. Бул эсимде бир чоң нерсе болуп туру алиге чейин.
Күйүп-жанып туруп — бир ай ичим өрттөндү, анан эле ушундай мурда-кийин көрбөгөн чоң энеден көңүл жибиткен жылуу сөздөрдү уктум. Ошондо ичимдеги бүкү-түкү кылган бүт нерсе жибип кетти окшойт. Ал кезде коркунуч чар тараптан каптап турган да. Ушунда-а-ай комок болуп турганда, тиги өзбек эне ээритип жиберди да! Мобунучу! (жүрөк тушун кармады) Ээрип кетти мобу жерим мында-а-ай, бүт бошону-у-уп… Батанын мааниси ошодобу дейм да. Кийинки кадамдарыма да ошол тийдиби деп айтам. Мына ушундай! “Шүгүр” деп келе жатам.
Бүткөрүлө элек өндүрүш
Фото: Баястан Сабыров.
Фото: Баястан Сабыров.
5
негизги революция
5
негизги революция
“Мыкты аңчылар — бул кечээги браконьерлер”. Бул сөз мени кандайдыр бир үмүткө жетеледи, буйтоо үчүн мейкиндик, артка кайтуу мүмкүнчүлүгү. Гамалдан бул сөздүн маанисин сурадым.
— Эми, жашырганда эмне, мен дагы бир кезде мергенчи болгом. Мен жаратылышты өмүр бою сүйүп келгем, аңчылык уюштурчумун. Бала кезден кийик атып жүрдүк. Бүгүн бара турган жактардан. А тоону ким жакшы билет? Тоодо ким коркпой жүрөт? Малчылар. Малчылардан да жакшы — мергенчилер.
Көптөр мени түшүнбөйт. Атүгүл, досторум, өтө күчтүү мергенчилер, капа болушат: сен мергенчиликке каршысың дешет. Жок, силер мени аягына чейин укпай жатасыңар. Мен мергенчиликке каршы эмесмин. Чет элдик аңчылыктын ачык уюшулган коррупциялык структурасы бар – көп акчалар сыртка чыгып кеткен, азыр да чыгып жатат. Атууга лицензия алуу. Нааразычылыгым биринчи ошол жерден чыккан. Мен кырууга каршымын.
— Эми, жашырганда эмне, мен дагы бир кезде мергенчи болгом. Мен жаратылышты өмүр бою сүйүп келгем, аңчылык уюштурчумун. Бала кезден кийик атып жүрдүк. Бүгүн бара турган жактардан. А тоону ким жакшы билет? Тоодо ким коркпой жүрөт? Малчылар. Малчылардан да жакшы — мергенчилер.
Көптөр мени түшүнбөйт. Атүгүл, досторум, өтө күчтүү мергенчилер, капа болушат: сен мергенчиликке каршысың дешет. Жок, силер мени аягына чейин укпай жатасыңар. Мен мергенчиликке каршы эмесмин. Чет элдик аңчылыктын ачык уюшулган коррупциялык структурасы бар – көп акчалар сыртка чыгып кеткен, азыр да чыгып жатат. Атууга лицензия алуу. Нааразычылыгым биринчи ошол жерден чыккан. Мен кырууга каршымын.
Болгону мен өзүм үчүн тандоо кылдым: мындан ары колума курал албайм. Ок дарынын жыты, мылтык майынын жыты деген неме бар. Бул мергенчилер үчүн ыракат, баңгизат сыяктуу көз карандылык. Мен муну жакшы билем. Мен андай деңгээлге жете электирмин, бирок досторумдан билем. Башкача айтканда, колуңа курал алгың келе берет.
Мен карышкырларга аңчылык уюштурчумун, анан мага бир нерсе келгендей болду, бул жактан келе берет да (жогору жакты көрсөттү): эми мен карышкырды да аяйм. Бүгүнкүдөй көз алдымда турат, карышкырдын ургаачысы окшойт. Мен аткан акыркысы болсо керек. Аттым, тийди. Биз аны таппай калдык. Эртеси күнү чабандар айтып келди: ичке тийиптир.
Ошондогу, Токтогулдагы суроо мындай: “Неге аттым мен аны?”. Катуу ой кетти, кыйналдым чынында. Ошентип, 50 жашымда баары токтоду.
Мен карышкырларга аңчылык уюштурчумун, анан мага бир нерсе келгендей болду, бул жактан келе берет да (жогору жакты көрсөттү): эми мен карышкырды да аяйм. Бүгүнкүдөй көз алдымда турат, карышкырдын ургаачысы окшойт. Мен аткан акыркысы болсо керек. Аттым, тийди. Биз аны таппай калдык. Эртеси күнү чабандар айтып келди: ичке тийиптир.
Ошондогу, Токтогулдагы суроо мындай: “Неге аттым мен аны?”. Катуу ой кетти, кыйналдым чынында. Ошентип, 50 жашымда баары токтоду.
6
тетири
6
тетири
— Мен кантип эколог болуп калдым? Муну түшүнүү мен үчүн абдан чоң маселе. Бул дагы революциядан кийинки ишмердүүлүккө байланыштуу.
2005-жыл аяктады, бирок ага карабай “Март окуясынын катышуучуларынын координациялык кеңеши” деген бейрасмий топ түздүм. “Революциянын” эмес. Ушунун негизинде жер-жерлерге чыгып жүрдүм. Кайсы жерде кандай көйгөйлөр болсо ошого жараша.
Таласта чоңоюп, негизи эле жаңгак көрбөгөн мен Кызыл-Үңкүргө келдим. Бул Арстанбаптан алыс, анчейин маалым болбогон коозураак жер, болгону Арстанбап көпчүлүккө таанымал жер эмеспи. Биз тоолорго андан ары кирүүнү сурандык – маселе кап болчу. Жаңгак кап – анда ал катуу жыйналып, кетип турган. Мен ага чейин эле уккам, бирок бул менин темам эмес болчу. Ошол күнгө чейин.
Жөө чыктык. Ошол көрүнүштү “Тамчы” деп атап койдум. Же “Көз жаш” — өзүм үчүн. Дагы кандай атайм, билбейм, азырынча бир бүтүмгө келе элекмин (бул боюнча мемуарларды жазам го). Жыга чабылган жаңгак. Ортосундагы капты алып кеткен. Дүмүрү менен өзөгү калыптыр. Аксакал отуруптур. “Калпакчан, кадимки тоолук киши” десек болот. Ал тетири бата кылды. Тетири бата! Ошондо биринчи жолу уктум. Ошол аксакалдын тетири батасы мага ушунча таасир этти: ал каргады. Каргады! “Бириң эки болбосун”— өтө жаман сөз.
2005-жыл аяктады, бирок ага карабай “Март окуясынын катышуучуларынын координациялык кеңеши” деген бейрасмий топ түздүм. “Революциянын” эмес. Ушунун негизинде жер-жерлерге чыгып жүрдүм. Кайсы жерде кандай көйгөйлөр болсо ошого жараша.
Таласта чоңоюп, негизи эле жаңгак көрбөгөн мен Кызыл-Үңкүргө келдим. Бул Арстанбаптан алыс, анчейин маалым болбогон коозураак жер, болгону Арстанбап көпчүлүккө таанымал жер эмеспи. Биз тоолорго андан ары кирүүнү сурандык – маселе кап болчу. Жаңгак кап – анда ал катуу жыйналып, кетип турган. Мен ага чейин эле уккам, бирок бул менин темам эмес болчу. Ошол күнгө чейин.
Жөө чыктык. Ошол көрүнүштү “Тамчы” деп атап койдум. Же “Көз жаш” — өзүм үчүн. Дагы кандай атайм, билбейм, азырынча бир бүтүмгө келе элекмин (бул боюнча мемуарларды жазам го). Жыга чабылган жаңгак. Ортосундагы капты алып кеткен. Дүмүрү менен өзөгү калыптыр. Аксакал отуруптур. “Калпакчан, кадимки тоолук киши” десек болот. Ал тетири бата кылды. Тетири бата! Ошондо биринчи жолу уктум. Ошол аксакалдын тетири батасы мага ушунча таасир этти: ал каргады. Каргады! “Бириң эки болбосун”— өтө жаман сөз.
Май айы болчу. Арааланган жаңгактан сүттүү шире таамп жатты. Ошол маалда аксакалдын сол көзүнөн жаш куюлду. Тим элечи, билесиңби, жайлатылган съемкаларда болот го: эки тамчы бир учурда катарынан агып атты! Менде ушундай бир нерсе көз алдымда сакталып калды.
Мен жаңгак токоюн көрүп, чынында Кудай эмне деген нерсени берген кыргызга деген ойго чөмүлдүм. Дүйнө жүзүндө жок токойду биздин акмактар кыйып, сатып жатышат. Чычалаганым да! Жакшы мааниде чычалаганым: акыр түбү биз кимбиз? Өз байлыгыбызды талкалагандай биз кимбиз? Ушундай жол менен кимдир-бирөө оокат кылыш үчүнбү?
Ушундай катуу таасир калды. Мен тоодон түшүп, Жалал-Абадка келдим дагы, бир топту жыйнадым. Чынында эле команда күчтүү болчу: ал топто спортчулар, ага-инилер, “каралар”, “кызылдар”, мурдагы кызматтагылар, кызматта болбогондор, баары бар эле. Адилеттүүлүк идеясы бириктирген балдар топтолгон. Чынында эле. Мен аларды палоого чакырып, “Капщиктерге каршы күрөшүү” ураанын ортого салдым.
Ошентип, биз баштадык. Мындай караганда эч кандай укугубуз жок. Биз болгону коомдук активисттербиз, биз – эч ким эмеспиз. Бир ак “Жигулибиз” бар. Ошол менен капщиктердин артынан сая түштүк, аларды кармадык. Натыйжасы боло баштады. Эмне үчүн биз корккон жокпуз? Себеби биз төңкөрүштүн толкунундабыз, бизден коркушат. Коркот! Милициясы коркот, КГБсы коркот. Биз менен эсептешишет, биз өйдөдөбүз.
Мен жаңгак токоюн көрүп, чынында Кудай эмне деген нерсени берген кыргызга деген ойго чөмүлдүм. Дүйнө жүзүндө жок токойду биздин акмактар кыйып, сатып жатышат. Чычалаганым да! Жакшы мааниде чычалаганым: акыр түбү биз кимбиз? Өз байлыгыбызды талкалагандай биз кимбиз? Ушундай жол менен кимдир-бирөө оокат кылыш үчүнбү?
Ушундай катуу таасир калды. Мен тоодон түшүп, Жалал-Абадка келдим дагы, бир топту жыйнадым. Чынында эле команда күчтүү болчу: ал топто спортчулар, ага-инилер, “каралар”, “кызылдар”, мурдагы кызматтагылар, кызматта болбогондор, баары бар эле. Адилеттүүлүк идеясы бириктирген балдар топтолгон. Чынында эле. Мен аларды палоого чакырып, “Капщиктерге каршы күрөшүү” ураанын ортого салдым.
Ошентип, биз баштадык. Мындай караганда эч кандай укугубуз жок. Биз болгону коомдук активисттербиз, биз – эч ким эмеспиз. Бир ак “Жигулибиз” бар. Ошол менен капщиктердин артынан сая түштүк, аларды кармадык. Натыйжасы боло баштады. Эмне үчүн биз корккон жокпуз? Себеби биз төңкөрүштүн толкунундабыз, бизден коркушат. Коркот! Милициясы коркот, КГБсы коркот. Биз менен эсептешишет, биз өйдөдөбүз.
— Мен кантип эколог болуп калдым? Муну түшүнүү мен үчүн абдан чоң маселе. Бул дагы революциядан кийинки ишмердүүлүккө байланыштуу.
2005-жыл аяктады, бирок ага карабай “Март окуясынын катышуучуларынын координациялык кеңеши” деген бейрасмий топ түздүм. “Революциянын” эмес. Ушунун негизинде жер-жерлерге чыгып жүрдүм. Кайсы жерде кандай көйгөйлөр болсо ошого жараша.
Таласта чоңоюп, негизи эле жаңгак көрбөгөн мен Кызыл-Үңкүргө келдим. Бул Арстанбаптан алыс, анчейин маалым болбогон коозураак жер, болгону Арстанбап көпчүлүккө таанымал жер эмеспи. Биз тоолорго андан ары кирүүнү сурандык – маселе кап болчу. Жаңгак кап – анда ал катуу жыйналып, кетип турган. Мен ага чейин эле уккам, бирок бул менин темам эмес болчу. Ошол күнгө чейин.
Жөө чыктык. Ошол көрүнүштү “Тамчы” деп атап койдум. Же “Көз жаш” — өзүм үчүн. Дагы кандай атайм, билбейм, азырынча бир бүтүмгө келе элекмин (бул боюнча мемуарларды жазам го). Жыга чабылган жаңгак. Ортосундагы капты алып кеткен. Дүмүрү менен өзөгү калыптыр. Аксакал отуруптур. “Калпакчан, кадимки тоолук киши” десек болот. Ал тетири бата кылды. Тетири бата! Ошондо биринчи жолу уктум. Ошол аксакалдын тетири батасы мага ушунча таасир этти: ал каргады. Каргады! “Бириң эки болбосун”— өтө жаман сөз.
2005-жыл аяктады, бирок ага карабай “Март окуясынын катышуучуларынын координациялык кеңеши” деген бейрасмий топ түздүм. “Революциянын” эмес. Ушунун негизинде жер-жерлерге чыгып жүрдүм. Кайсы жерде кандай көйгөйлөр болсо ошого жараша.
Таласта чоңоюп, негизи эле жаңгак көрбөгөн мен Кызыл-Үңкүргө келдим. Бул Арстанбаптан алыс, анчейин маалым болбогон коозураак жер, болгону Арстанбап көпчүлүккө таанымал жер эмеспи. Биз тоолорго андан ары кирүүнү сурандык – маселе кап болчу. Жаңгак кап – анда ал катуу жыйналып, кетип турган. Мен ага чейин эле уккам, бирок бул менин темам эмес болчу. Ошол күнгө чейин.
Жөө чыктык. Ошол көрүнүштү “Тамчы” деп атап койдум. Же “Көз жаш” — өзүм үчүн. Дагы кандай атайм, билбейм, азырынча бир бүтүмгө келе элекмин (бул боюнча мемуарларды жазам го). Жыга чабылган жаңгак. Ортосундагы капты алып кеткен. Дүмүрү менен өзөгү калыптыр. Аксакал отуруптур. “Калпакчан, кадимки тоолук киши” десек болот. Ал тетири бата кылды. Тетири бата! Ошондо биринчи жолу уктум. Ошол аксакалдын тетири батасы мага ушунча таасир этти: ал каргады. Каргады! “Бириң эки болбосун”— өтө жаман сөз.
Май айы болчу. Арааланган жаңгактан сүттүү шире таамп жатты. Ошол маалда аксакалдын сол көзүнөн жаш куюлду. Тим элечи, билесиңби, жайлатылган съемкаларда болот го: эки тамчы бир учурда катарынан агып атты! Менде ушундай бир нерсе көз алдымда сакталып калды.
Мен жаңгак токоюн көрүп, чынында Кудай эмне деген нерсени берген кыргызга деген ойго чөмүлдүм. Дүйнө жүзүндө жок токойду биздин акмактар кыйып, сатып жатышат. Чычалаганым да! Жакшы мааниде чычалаганым: акыр түбү биз кимбиз? Өз байлыгыбызды талкалагандай биз кимбиз? Ушундай жол менен кимдир-бирөө оокат кылыш үчүнбү?
Ушундай катуу таасир калды. Мен тоодон түшүп, Жалал-Абадка келдим дагы, бир топту жыйнадым. Чынында эле команда күчтүү болчу: ал топто спортчулар, ага-инилер, “каралар”, “кызылдар”, мурдагы кызматтагылар, кызматта болбогондор, баары бар эле. Адилеттүүлүк идеясы бириктирген балдар топтолгон. Чынында эле. Мен аларды палоого чакырып, “Капщиктерге каршы күрөшүү” ураанын ортого салдым.
Ошентип, биз баштадык. Мындай караганда эч кандай укугубуз жок. Биз болгону коомдук активисттербиз, биз – эч ким эмеспиз. Бир ак “Жигулибиз” бар. Ошол менен капщиктердин артынан сая түштүк, аларды кармадык. Натыйжасы боло баштады. Эмне үчүн биз корккон жокпуз? Себеби биз төңкөрүштүн толкунундабыз, бизден коркушат. Коркот! Милициясы коркот, КГБсы коркот. Биз менен эсептешишет, биз өйдөдөбүз.
Мен жаңгак токоюн көрүп, чынында Кудай эмне деген нерсени берген кыргызга деген ойго чөмүлдүм. Дүйнө жүзүндө жок токойду биздин акмактар кыйып, сатып жатышат. Чычалаганым да! Жакшы мааниде чычалаганым: акыр түбү биз кимбиз? Өз байлыгыбызды талкалагандай биз кимбиз? Ушундай жол менен кимдир-бирөө оокат кылыш үчүнбү?
Ушундай катуу таасир калды. Мен тоодон түшүп, Жалал-Абадка келдим дагы, бир топту жыйнадым. Чынында эле команда күчтүү болчу: ал топто спортчулар, ага-инилер, “каралар”, “кызылдар”, мурдагы кызматтагылар, кызматта болбогондор, баары бар эле. Адилеттүүлүк идеясы бириктирген балдар топтолгон. Чынында эле. Мен аларды палоого чакырып, “Капщиктерге каршы күрөшүү” ураанын ортого салдым.
Ошентип, биз баштадык. Мындай караганда эч кандай укугубуз жок. Биз болгону коомдук активисттербиз, биз – эч ким эмеспиз. Бир ак “Жигулибиз” бар. Ошол менен капщиктердин артынан сая түштүк, аларды кармадык. Натыйжасы боло баштады. Эмне үчүн биз корккон жокпуз? Себеби биз төңкөрүштүн толкунундабыз, бизден коркушат. Коркот! Милициясы коркот, КГБсы коркот. Биз менен эсептешишет, биз өйдөдөбүз.
Тегеректе DJ Короз дагы эле кыйкырып жатты. Гамал революциянын баатыры катары белгилүү экенин, бирок өзүндө андай сезим болбогонун айтат. “Мен азыркыга чейин ошол окуяны кандай аташ керектигин так билбейм: революциябы же төңкөрүшпү? Чын”. Революция – бул бир нерседен экинчи нерсеге принципиалдуу секирик, “бир нерседен” “экинчи нерсеге” сапаттуу өтүү. Гамалдын ишинде болсо тышкы “ре” негизги ички “рени” ишке ашырды деп ишенимдүү айтсак болот.
Тегеректе DJ Короз дагы эле кыйкырып жатты. Гамал революциянын баатыры катары белгилүү экенин, бирок өзүндө андай сезим болбогонун айтат. “Мен азыркыга чейин ошол окуяны кандай аташ керектигин так билбейм: революциябы же төңкөрүшпү? Чын”. Революция – бул бир нерседен экинчи нерсеге принципиалдуу секирик, “бир нерседен” “экинчи нерсеге” сапаттуу өтүү. Гамалдын ишинде болсо тышкы “ре” негизги ички “рени” ишке ашырды деп ишенимдүү айтсак болот.
7
7
Куугунтукттар, ызы-чуулар. Кекиртектен алган, кол көтөргөн учурлар. Гамалдын рыцардык салгылашуулардай кызуу окуялар коштолгон ондогон окуялары бар. Алар мемуарларга эле эмес, экологиялык триллердин сценарийине да татыктуу. Мисалы, кап окуясынын изи укмуштуудай чынжырланып отуруп жогорку жактагыларга алып барат — токойду кыюуну Жергиликтүү токой чарба башкармалыгынын башчысы башкарат. Бак-дарактар Андижандагы Майклга сызып өтөт (“Бир америкалык киши. Америкалыгы болобу же балекети болобу — иши кылса”). Гамал кол көтөрбөстөн (“Тарс-тарс-тарс!”; ал самбо менен машыккан) эле чиновниктин кабинетине мөөр басып, мамлекеттик органдын ишин токтотот.
Ошентип, өзү да кийинки 2 жылда мамлекеттик кызматкер болуп калат – бакиевдер Гамалга облустук айлана-чөйрөнү коргоо башкармалыгын жетектөөнү сунушташат. Бул убакыттын ичинде ал “капщиктер” менен алпурушуп, акырында кыюуну 10 эсеге кыскарткан. Андан кийин Гамал өзү системага айланат – бир кишиден турган система. ОО “Жаамат”, “Атлах”, “Марал-Тоо”, “Чегетей-Тоо” дагы-дагы бир топ. Юридикалык ысымдардын тизмеси баш айлантат. Аларда тырмакчалар гана көрүнөт. Чындыгында Гамал бул сөздөрдүн иш жүзүндөгү маанисинде коомдук бирикмелерди түзөт. Жер-жерлердеги аты жок экожамааттар; мергенчилердин, чабандардын, браконьерлердин (жеңил түрү) ар түрдүү топтору, алар Гамал кеткенден кийин өз алдынча иштеген кошуундарга айланышкан. Лидерликтин мыкты түрү – мына ушундай. Кийин дагы өз алдынча улана тургандай из калтыруу.
— Жер-жерлердеги адамдар менен күчтүү симбиоз ишке ашты. Колумдан келгени команда менен болду.
Башкача айтканда, Гамал 2005- жана 2010-жылдардагы тарыхый окуяларда топтолгон социалдык мобилизациянын өзгөчө тажрыйбасын такыр башка планда колдонот. Азыр коомдук тартипти коргоо кошуундарынын ордунда табигаттагы тартипти көзөмөлдөгөнкошуундар иштеп жатат. “Кудайдын байлык катары бергенин” коргоо жоопкерчиликти билдирет. Гамалдын ак-караны ылгай билүү жөндөмү анын кылган ишинен да көрүнүп турат: экожамааттар анын экоодааваттарынын аркасында пайда болду. Атайылаппы же жокпу, айтор ал бүгүнкү күндө инновация же жаңычылдык сыяктуу угулган чөйрөдө "салттуу" куралдарды колдонот. Анткен менен, Жер жүзүндө экологиядан өткөн байыркы нерсе эмне болушу мүмкүн?
Ошентип, өзү да кийинки 2 жылда мамлекеттик кызматкер болуп калат – бакиевдер Гамалга облустук айлана-чөйрөнү коргоо башкармалыгын жетектөөнү сунушташат. Бул убакыттын ичинде ал “капщиктер” менен алпурушуп, акырында кыюуну 10 эсеге кыскарткан. Андан кийин Гамал өзү системага айланат – бир кишиден турган система. ОО “Жаамат”, “Атлах”, “Марал-Тоо”, “Чегетей-Тоо” дагы-дагы бир топ. Юридикалык ысымдардын тизмеси баш айлантат. Аларда тырмакчалар гана көрүнөт. Чындыгында Гамал бул сөздөрдүн иш жүзүндөгү маанисинде коомдук бирикмелерди түзөт. Жер-жерлердеги аты жок экожамааттар; мергенчилердин, чабандардын, браконьерлердин (жеңил түрү) ар түрдүү топтору, алар Гамал кеткенден кийин өз алдынча иштеген кошуундарга айланышкан. Лидерликтин мыкты түрү – мына ушундай. Кийин дагы өз алдынча улана тургандай из калтыруу.
— Жер-жерлердеги адамдар менен күчтүү симбиоз ишке ашты. Колумдан келгени команда менен болду.
Башкача айтканда, Гамал 2005- жана 2010-жылдардагы тарыхый окуяларда топтолгон социалдык мобилизациянын өзгөчө тажрыйбасын такыр башка планда колдонот. Азыр коомдук тартипти коргоо кошуундарынын ордунда табигаттагы тартипти көзөмөлдөгөнкошуундар иштеп жатат. “Кудайдын байлык катары бергенин” коргоо жоопкерчиликти билдирет. Гамалдын ак-караны ылгай билүү жөндөмү анын кылган ишинен да көрүнүп турат: экожамааттар анын экоодааваттарынын аркасында пайда болду. Атайылаппы же жокпу, айтор ал бүгүнкү күндө инновация же жаңычылдык сыяктуу угулган чөйрөдө "салттуу" куралдарды колдонот. Анткен менен, Жер жүзүндө экологиядан өткөн байыркы нерсе эмне болушу мүмкүн?
Фото: Баястан Сабыров.
Фото: Баястан Сабыров.
8
баруу, чуркоо, кылуу
8
баруу, чуркоо, кылуу
— Батыш Тянь-Шань — бул менин ишмердүүлүк чөйрөм. Бир тараптан Суусамыр, экинчи тараптан Чаткал. Түштүктөн Аксы, Ала-Бука, түндүктөн Талас. Токтогул, Сары-Челек дагы ушул жакка кирет. Бул биологиялык ар түрдүүлүгү боюнча күчтүү өзүнчө экосистема. Бул жерде антропогендик таасир көбүрөөк болуп жаткандай, ошондуктан фауна азыраак сакталган: тоо текелери, бугулар, илбирстер.
Страну Гамал мыслит не административным делением — Баткен, Чуй, Ош — а горными системами. Это совсем другое чувство карты. Ее он вырисовывает в воздухе размашистым движением свободной руки. Мы уже в дороге — по бездорожью. За рулем Гамал успевает продолжать интервью, делать контрольные звонки «своим ребятам» (чабаны района Күмүштак на старте — ждут нашу экспедицию) и комментировать возлюбленную — окружающую среду («А вот здесь!», «Видишь во-о-он там?», «Не-не, сюда смотри!»).
По тому, как человек говорит о своем деле, все становится видно. Говорят, «глаза горят». У Гамала вместе с ними полыхают голос, дыхание, макушка. Именно так он реагирует, когда мы останавливаемся посреди брутального ущелья осмотреть «груды камней» (на мой взгляд). Одной куче Асан агай ставит заключение «сакское захоронение», второй — «древняя мечеть». Гамал подпрыгивает телом, его пружинит научная страсть. Он восхищенно кружит вокруг археолога: «Агай, что с ними надо делать?». Да ничего, не трогать.
Моментами на экране мерцает одна палочка «О!», связи как не бывало, мы в глубине Таласского Ала-Тоо. Археологи отправляются к пещерам за образцами, мы с Гамалом остаемся пожурчать у реки. Уже в естественной для себя среде обитания он продолжает укладывать себя в рассказ. «Это опять же отдельная тема. Там тоже много переживаний», — звучит лейтмотив через каждые 5 минут. Когда Гамал начинает один эпизод, тропа выползает на вторую, еще более объемную, вторая на третью — структурировать жизнь немыслимо.
Страну Гамал мыслит не административным делением — Баткен, Чуй, Ош — а горными системами. Это совсем другое чувство карты. Ее он вырисовывает в воздухе размашистым движением свободной руки. Мы уже в дороге — по бездорожью. За рулем Гамал успевает продолжать интервью, делать контрольные звонки «своим ребятам» (чабаны района Күмүштак на старте — ждут нашу экспедицию) и комментировать возлюбленную — окружающую среду («А вот здесь!», «Видишь во-о-он там?», «Не-не, сюда смотри!»).
По тому, как человек говорит о своем деле, все становится видно. Говорят, «глаза горят». У Гамала вместе с ними полыхают голос, дыхание, макушка. Именно так он реагирует, когда мы останавливаемся посреди брутального ущелья осмотреть «груды камней» (на мой взгляд). Одной куче Асан агай ставит заключение «сакское захоронение», второй — «древняя мечеть». Гамал подпрыгивает телом, его пружинит научная страсть. Он восхищенно кружит вокруг археолога: «Агай, что с ними надо делать?». Да ничего, не трогать.
Моментами на экране мерцает одна палочка «О!», связи как не бывало, мы в глубине Таласского Ала-Тоо. Археологи отправляются к пещерам за образцами, мы с Гамалом остаемся пожурчать у реки. Уже в естественной для себя среде обитания он продолжает укладывать себя в рассказ. «Это опять же отдельная тема. Там тоже много переживаний», — звучит лейтмотив через каждые 5 минут. Когда Гамал начинает один эпизод, тропа выползает на вторую, еще более объемную, вторая на третью — структурировать жизнь немыслимо.
— Западный Тянь-Шань — это моя сфера влия… деятельности. Суусамыр с одной стороны, Чаткал с другой. Аксы, Ала-Бука на юге, Талас на севере. Токтогул, Сары-Челек тоже сюда входят. Это отдельная экосистема, сильнейшая по биоразнообразию. Здесь будто больше антропогенного воздействия, поэтому меньше сохраняется фауны: козерогов, маралов, илбирсов.
Гамал өлкөнү Баткен, Чүй, Ош деп административдик бөлүнүшү боюнча эмес, тоо системалары боюнча элестетет. Бул картаны таптакыр башкача сезүү. Ал аны бош колу менен абада эле шилтей чиймелей берет. Гамалдын картасы башка. Биз эми жолсуз жолдо кетип бараттык. Рулду башкарып бараткан Гамал интервьюбузду да улантууга, “балдарына” (Күмүштак районунда биздин экспедицияны чыдамсыздык менен күтүп жатышкан чабандар) телефон чалганга да, анан сүйүктүүсү – айлана-чөйрө тууралуу кеп кылганга (“А мына бу жерде!”, “Көрдүңбү, тэ-э-этиги жер?”, “Жок-жок, мына бул жакты кара!”) да жетишип жатты.
Адам өз иши жөнүндө айтканда бардыгы ачык-айкын көрүнөт эмеспи. “Көздөрү күйүп-жанып” дешет го. Гамалдын көзү менен кошо үнү да шаңдуу чыгып, деми, төбөсү баары күйөт. Биз сүрдүү, кең капчыгайдын ортосуна токтоп, “үйүлгөн таштарды” (менимче) карай баштаганыбызда дал ушинтип көздөрү күйө кызыга үңүлдү. Асан агай бир үймөккө “сактардын мазары”, экинчисине “байыркы мечит” деп жыйынтык чыгарды. Гамал бир орунда тура албай илимге болгон ышкысы күчөй кызыга сурады. Археологду тегеренип: “Агай, буларды эмне кылабыз?” деди. Эч нерсе, тийбеш керек.
Телефондун экранынан анда-санда “О!” түйүнүнүн таякчасы жылтылдайт, байланыш жок, Талас Ала-Тоосунун түпкүрүндөбүз. Археологдор үлгүлөрдү алуу үчүн үңкүрлөргө жөнөштү, Гамал экөөбүз болсо баарлаша суунун боюнда калдык. Ал өзү байырлаган табигый чөйрөсүндө ыракаттана кебин улантты.
“Бул дагы өзүнчө тема. Ал жакта дагы кооптончу көп нерсе бар”, — деген лейтмотив ар бир 5 мүнөт сайын угулуп жатты.
Гамал өлкөнү Баткен, Чүй, Ош деп административдик бөлүнүшү боюнча эмес, тоо системалары боюнча элестетет. Бул картаны таптакыр башкача сезүү. Ал аны бош колу менен абада эле шилтей чиймелей берет. Гамалдын картасы башка. Биз эми жолсуз жолдо кетип бараттык. Рулду башкарып бараткан Гамал интервьюбузду да улантууга, “балдарына” (Күмүштак районунда биздин экспедицияны чыдамсыздык менен күтүп жатышкан чабандар) телефон чалганга да, анан сүйүктүүсү – айлана-чөйрө тууралуу кеп кылганга (“А мына бу жерде!”, “Көрдүңбү, тэ-э-этиги жер?”, “Жок-жок, мына бул жакты кара!”) да жетишип жатты.
Адам өз иши жөнүндө айтканда бардыгы ачык-айкын көрүнөт эмеспи. “Көздөрү күйүп-жанып” дешет го. Гамалдын көзү менен кошо үнү да шаңдуу чыгып, деми, төбөсү баары күйөт. Биз сүрдүү, кең капчыгайдын ортосуна токтоп, “үйүлгөн таштарды” (менимче) карай баштаганыбызда дал ушинтип көздөрү күйө кызыга үңүлдү. Асан агай бир үймөккө “сактардын мазары”, экинчисине “байыркы мечит” деп жыйынтык чыгарды. Гамал бир орунда тура албай илимге болгон ышкысы күчөй кызыга сурады. Археологду тегеренип: “Агай, буларды эмне кылабыз?” деди. Эч нерсе, тийбеш керек.
Телефондун экранынан анда-санда “О!” түйүнүнүн таякчасы жылтылдайт, байланыш жок, Талас Ала-Тоосунун түпкүрүндөбүз. Археологдор үлгүлөрдү алуу үчүн үңкүрлөргө жөнөштү, Гамал экөөбүз болсо баарлаша суунун боюнда калдык. Ал өзү байырлаган табигый чөйрөсүндө ыракаттана кебин улантты.
“Бул дагы өзүнчө тема. Ал жакта дагы кооптончу көп нерсе бар”, — деген лейтмотив ар бир 5 мүнөт сайын угулуп жатты.
Мына 2018-жыл. Гамал жети жылдык “өзүмө абдан жакын” долбоорду, маралдарды реинтродукциялоо долбоорун соңуна чыгарат; 9 жапайы жаныбарды Нарындын тоолорунан Жалал-Абаддын тоолоруна көчүрүп келишет. Бул ишти Кристенсен менен Леонардо ди Каприонун фонду колдоп берет. Бул “Кыргызстандагы биринчи жолу ишке ашкан көрүнүш!”, ага карбай маралдар үйүр алып, көнүп кетишет.
Мына 2007-жыл. Гамал өзгөчө баалуу дарактын түрлөрүн кыюуга мораторий киргизүүнү демилгелейт. Анын аркасында арча, жаңгак, ак карагай кыргыздын мыйзамы менен 2030-жылга чейин коргоого алынат.
Гамал казып алуу тармактарындагы ачык-айкындуулукту жактайт (тагыраагы, “нааразы”):
— Мен кен казуунун кандай болсо ошондой абалда казылышын жактырбайм. Мында мамлекеттин үлүшү нөл пайызды түзөт. Мен чачынды алтындын казылышына каршымын. Буюрса, күрөшүп жатам, мындан кийин да күрөшө берем. Ошол компанияларды дебатка, дуэлге чакырып атам. Алтын жаратылышка гана эмес, кыргыздын биримдигине, айылдын ынтымагына да терс таасирин тийгизет. Эл эки-үчкө бөлүнүп жатат.
Чачынды алтындан чачыранды кыргыздар пайда болууда, капитализм жаңы метафораларды жаратууда.
Мына 2007-жыл. Гамал өзгөчө баалуу дарактын түрлөрүн кыюуга мораторий киргизүүнү демилгелейт. Анын аркасында арча, жаңгак, ак карагай кыргыздын мыйзамы менен 2030-жылга чейин коргоого алынат.
Гамал казып алуу тармактарындагы ачык-айкындуулукту жактайт (тагыраагы, “нааразы”):
— Мен кен казуунун кандай болсо ошондой абалда казылышын жактырбайм. Мында мамлекеттин үлүшү нөл пайызды түзөт. Мен чачынды алтындын казылышына каршымын. Буюрса, күрөшүп жатам, мындан кийин да күрөшө берем. Ошол компанияларды дебатка, дуэлге чакырып атам. Алтын жаратылышка гана эмес, кыргыздын биримдигине, айылдын ынтымагына да терс таасирин тийгизет. Эл эки-үчкө бөлүнүп жатат.
Чачынды алтындан чачыранды кыргыздар пайда болууда, капитализм жаңы метафораларды жаратууда.
Бул жерде ал жигиттерден айттырылган "саламды" угат (анын ичинде чет элдик туристтер үчүн аңчылыкты көздөгөндөр бар). Мына, тоолордун тереңинде курулган ак сарайлар (аңчылык кылуучу жерлер), ал жакка тик учак менен гана жетүүгө болот. Бул деген абстракттуу жерди куру намыс менен коргоо эмес, а конкреттүү аюуну, тоо текени жана илбирсти коргоо үчүн күрөшүп жаткан дүйнө.
— Мен эми Таласта дагы кандайдыр бир көзөмөлдөөчү орган, комиссардай болуп калдым. Аңчылыкка чыгаарда мага кабар беришип, кайда барышарын айтып турушат. Балык кармагандар кызматтан кетиребиз дешкен. А мен күлөм: айланайын, менин кызматым жок.
Чынында эле таластыктардын кызуу кандуулугу, өрттүгү бар, башка жакта балдар сабырдуураак келишет. Бардык ишке эле тишим өтө бербейт, жумушсуз аксакалдын колунан көп нерсе келбей калды, бирок ага карабастан азыр деле кээде өртмүн.
Саякатка болгон ышкым мурдатан эле бар. Бир жакка баруу, чуркоо, бир нерсе кылуу. Будулай — жеңем мени ушинтип койчу. Кабинет – меники эмес. Жан дүйнөмө туура келбейт. Мен тоолорду, токойлорду жакшы көрөм.
— Мен эми Таласта дагы кандайдыр бир көзөмөлдөөчү орган, комиссардай болуп калдым. Аңчылыкка чыгаарда мага кабар беришип, кайда барышарын айтып турушат. Балык кармагандар кызматтан кетиребиз дешкен. А мен күлөм: айланайын, менин кызматым жок.
Чынында эле таластыктардын кызуу кандуулугу, өрттүгү бар, башка жакта балдар сабырдуураак келишет. Бардык ишке эле тишим өтө бербейт, жумушсуз аксакалдын колунан көп нерсе келбей калды, бирок ага карабастан азыр деле кээде өртмүн.
Саякатка болгон ышкым мурдатан эле бар. Бир жакка баруу, чуркоо, бир нерсе кылуу. Будулай — жеңем мени ушинтип койчу. Кабинет – меники эмес. Жан дүйнөмө туура келбейт. Мен тоолорду, токойлорду жакшы көрөм.
Мына 2018-жыл. Гамал жети жылдык “өзүмө абдан жакын” долбоорду, маралдарды реинтродукциялоо долбоорун соңуна чыгарат; 9 жапайы жаныбарды Нарындын тоолорунан Жалал-Абаддын тоолоруна көчүрүп келишет. Бул ишти Кристенсен менен Леонардо ди Каприонун фонду колдоп берет. Бул “Кыргызстандагы биринчи жолу ишке ашкан көрүнүш!”, ага карбай маралдар үйүр алып, көнүп кетишет.
Мына 2007-жыл. Гамал өзгөчө баалуу дарактын түрлөрүн кыюуга мораторий киргизүүнү демилгелейт. Анын аркасында арча, жаңгак, ак карагай кыргыздын мыйзамы менен 2030-жылга чейин коргоого алынат.
Гамал казып алуу тармактарындагы ачык-айкындуулукту жактайт (тагыраагы, “нааразы”):
— Мен кен казуунун кандай болсо ошондой абалда казылышын жактырбайм. Мында мамлекеттин үлүшү нөл пайызды түзөт. Мен чачынды алтындын казылышына каршымын. Буюрса, күрөшүп жатам, мындан кийин да күрөшө берем. Ошол компанияларды дебатка, дуэлге чакырып атам. Алтын жаратылышка гана эмес, кыргыздын биримдигине, айылдын ынтымагына да терс таасирин тийгизет. Эл эки-үчкө бөлүнүп жатат.
Чачынды алтындан чачыранды кыргыздар пайда болууда, капитализм жаңы метафораларды жаратууда.
Мына 2007-жыл. Гамал өзгөчө баалуу дарактын түрлөрүн кыюуга мораторий киргизүүнү демилгелейт. Анын аркасында арча, жаңгак, ак карагай кыргыздын мыйзамы менен 2030-жылга чейин коргоого алынат.
Гамал казып алуу тармактарындагы ачык-айкындуулукту жактайт (тагыраагы, “нааразы”):
— Мен кен казуунун кандай болсо ошондой абалда казылышын жактырбайм. Мында мамлекеттин үлүшү нөл пайызды түзөт. Мен чачынды алтындын казылышына каршымын. Буюрса, күрөшүп жатам, мындан кийин да күрөшө берем. Ошол компанияларды дебатка, дуэлге чакырып атам. Алтын жаратылышка гана эмес, кыргыздын биримдигине, айылдын ынтымагына да терс таасирин тийгизет. Эл эки-үчкө бөлүнүп жатат.
Чачынды алтындан чачыранды кыргыздар пайда болууда, капитализм жаңы метафораларды жаратууда.
Бул жерде ал жигиттерден айттырылган "саламды" угат (анын ичинде чет элдик туристтер үчүн аңчылыкты көздөгөндөр бар). Мына, тоолордун тереңинде курулган ак сарайлар (аңчылык кылуучу жерлер), ал жакка тик учак менен гана жетүүгө болот. Бул деген абстракттуу жерди куру намыс менен коргоо эмес, а конкреттүү аюуну, тоо текени жана илбирсти коргоо үчүн күрөшүп жаткан дүйнө.
— Мен эми Таласта дагы кандайдыр бир көзөмөлдөөчү орган, комиссардай болуп калдым. Аңчылыкка чыгаарда мага кабар беришип, кайда барышарын айтып турушат. Балык кармагандар кызматтан кетиребиз дешкен. А мен күлөм: айланайын, менин кызматым жок.
Чынында эле таластыктардын кызуу кандуулугу, өрттүгү бар, башка жакта балдар сабырдуураак келишет. Бардык ишке эле тишим өтө бербейт, жумушсуз аксакалдын колунан көп нерсе келбей калды, бирок ага карабастан азыр деле кээде өртмүн.
Саякатка болгон ышкым мурдатан эле бар. Бир жакка баруу, чуркоо, бир нерсе кылуу. Будулай — жеңем мени ушинтип койчу. Кабинет – меники эмес. Жан дүйнөмө туура келбейт. Мен тоолорду, токойлорду жакшы көрөм.
— Мен эми Таласта дагы кандайдыр бир көзөмөлдөөчү орган, комиссардай болуп калдым. Аңчылыкка чыгаарда мага кабар беришип, кайда барышарын айтып турушат. Балык кармагандар кызматтан кетиребиз дешкен. А мен күлөм: айланайын, менин кызматым жок.
Чынында эле таластыктардын кызуу кандуулугу, өрттүгү бар, башка жакта балдар сабырдуураак келишет. Бардык ишке эле тишим өтө бербейт, жумушсуз аксакалдын колунан көп нерсе келбей калды, бирок ага карабастан азыр деле кээде өртмүн.
Саякатка болгон ышкым мурдатан эле бар. Бир жакка баруу, чуркоо, бир нерсе кылуу. Будулай — жеңем мени ушинтип койчу. Кабинет – меники эмес. Жан дүйнөмө туура келбейт. Мен тоолорду, токойлорду жакшы көрөм.
Фото: Баястан Сабыров.
Фото: Баястан Сабыров.
Аркы-терки чиеленген кызыктуу көрүнүш. Кыргызстандын өзүндөгүдөй эле, карама-каршылыктардын биримдигинин принциби Гамалда да камтылган. Тез ачууланган темперамент (“Меники кармап кетет”) натыйжалуу тил табышуу жөндөмү менен чогуу жүрөт. Таамай байкалган консервативдүүлүгү (биздин каарман аскерде кызмат өтөгөн) болсо, жаңыны изилдөөгө жаш баладай кызыккан ачык мүнөзү менен бирге жашайт. Айбаттуулугу – боорукердиги менен. Мистикалуу ой жүгүртүүсү – рационалдуу ойлонуусу менен.
Гамал касиетке, ырыскыга, берекеге ишенет. “Ак илбирстин тукумдарынын” тобоо кылышына ишенет. “Ак кемедеги” жаш бала сымал, байыркы каармандардай ата-бабалардын табигаттын алдындагы кетирген каталарын оңдоо зарылчылыгын акыры түшүнөбүз деп үмүттөнөт. Ошол эле учурда Гамал үчүн далилдүү билим маанилүү, ошондуктан ал үч жылдан бери бюджетсиз жана тапшырмасыз археологиялык экспедиция уюштуруп келет.
Эртең эрте менен Гамал Талас облусун кыдырып, жылкычылар менен кыргыз жылкыларынын тукуму тууралуу маектешет: “Бул дагы өзүнчө тема”. Ал ортодо Күмүштакка түн кирди. Бир старнат болбосо (эски натуралист; Гамал неберелерине өзүн ушинтип сүрөттөйт) эч качан башы бирикпеген ар түрдүү адамдардын жакын чөйрөсүндө, бир нече чакырым алыстыктагы жалгыз чырактын жанында мындайча бир формула угулат:
“Тоодо убада менен жүрүш керек!”.
Гамалдагы пафос өзүнө жарашат. Ал анык. Тоолордой.
Рахат Асангулова.
Гамал касиетке, ырыскыга, берекеге ишенет. “Ак илбирстин тукумдарынын” тобоо кылышына ишенет. “Ак кемедеги” жаш бала сымал, байыркы каармандардай ата-бабалардын табигаттын алдындагы кетирген каталарын оңдоо зарылчылыгын акыры түшүнөбүз деп үмүттөнөт. Ошол эле учурда Гамал үчүн далилдүү билим маанилүү, ошондуктан ал үч жылдан бери бюджетсиз жана тапшырмасыз археологиялык экспедиция уюштуруп келет.
Эртең эрте менен Гамал Талас облусун кыдырып, жылкычылар менен кыргыз жылкыларынын тукуму тууралуу маектешет: “Бул дагы өзүнчө тема”. Ал ортодо Күмүштакка түн кирди. Бир старнат болбосо (эски натуралист; Гамал неберелерине өзүн ушинтип сүрөттөйт) эч качан башы бирикпеген ар түрдүү адамдардын жакын чөйрөсүндө, бир нече чакырым алыстыктагы жалгыз чырактын жанында мындайча бир формула угулат:
“Тоодо убада менен жүрүш керек!”.
Гамалдагы пафос өзүнө жарашат. Ал анык. Тоолордой.
Рахат Асангулова.
Маек — баш оона, 2024-жыл. Текст — жетинин айы, 2024-жыл.
Маек — баш оона, 2024-жыл. Текст — жетинин айы, 2024-жыл.
Портреттин дареги / Адрес портрета: Кеңешбек Нуржанов аллеясы, 54 (Талас)
Мозаика үчүн Влад Ушаковдун сүрөтү колдонулган.
Для инсталляции использована фотография Влада Ушакова.
Мозаика үчүн Влад Ушаковдун сүрөтү колдонулган.
Для инсталляции использована фотография Влада Ушакова.
Портреттин дареги / Адрес портрета:
Кеңешбек Нуржанов аллеясы, 54 (Талас)
Мозаика үчүн Влад Ушаковдун сүрөтү колдонулган / Для инсталляции использована фотография Влада Ушакова
Кеңешбек Нуржанов аллеясы, 54 (Талас)
Мозаика үчүн Влад Ушаковдун сүрөтү колдонулган / Для инсталляции использована фотография Влада Ушакова
"Кадам" ким тарабынан жасалган:
Идея, менеджмент, продюсерлик иш — Айнура Сагын
Сайт, тексттер, концепция — Рахат Асангулова
Капкактардан куралган портреттер — Дмитрий Петровский
Видео жана сүрөт — Баястан Сабыров
Долбоордун өнөктөштөрү — "Шоро" компаниясы
Кем сделан «Кадам»:
Идея, менеджмент, продюсирование — Айнура Сагын
Сайт, тексты, концепция — Рахат Асангулова
Портреты из крышек — Дмитрий Петровский
Видео и фото — Баястан Сабыров
Проект «Кадам» был реализован при поддержке компании «Шоро»
Идея, менеджмент, продюсерлик иш — Айнура Сагын
Сайт, тексттер, концепция — Рахат Асангулова
Капкактардан куралган портреттер — Дмитрий Петровский
Видео жана сүрөт — Баястан Сабыров
Долбоордун өнөктөштөрү — "Шоро" компаниясы
Кем сделан «Кадам»:
Идея, менеджмент, продюсирование — Айнура Сагын
Сайт, тексты, концепция — Рахат Асангулова
Портреты из крышек — Дмитрий Петровский
Видео и фото — Баястан Сабыров
Проект «Кадам» был реализован при поддержке компании «Шоро»
"Кадам" ким тарабынан жасалган:
Идея, менеджмент, продюсерлик иш —
Айнура Сагын
Сайт, тексттер, концепция —
Рахат Асангулова
Капкактардан куралган портреттер —
Дмитрий Петровский
Видео жана сүрөт —
Баястан Сабыров
Долбоордун өнөктөштөрү —
"Шоро" компаниясы
Кем сделан «Кадам»:
Идея, менеджмент, продюсирование —
Айнура Сагын
Сайт, тексты, концепция —
Рахат Асангулова
Портреты из крышек —
Дмитрий Петровский
Видео и фото —
Баястан Сабыров
Проект «Кадам» был реализован при поддержке компании «Шоро»
Идея, менеджмент, продюсерлик иш —
Айнура Сагын
Сайт, тексттер, концепция —
Рахат Асангулова
Капкактардан куралган портреттер —
Дмитрий Петровский
Видео жана сүрөт —
Баястан Сабыров
Долбоордун өнөктөштөрү —
"Шоро" компаниясы
Кем сделан «Кадам»:
Идея, менеджмент, продюсирование —
Айнура Сагын
Сайт, тексты, концепция —
Рахат Асангулова
Портреты из крышек —
Дмитрий Петровский
Видео и фото —
Баястан Сабыров
Проект «Кадам» был реализован при поддержке компании «Шоро»
©"Кадам", 2024. Бишкек, Кыргызстан. Концептуалдык, тексттик, фото жана видео материалдарды, дизайн жана тариздөө элементтерин кандай гана болбосун пайдаланууга же көчүрүүгө укук ээсинин уруксаты менен гана жана булакка шилтеме берүү менен гана жол берилет: http://kadam.to/talas
©«Кадам», 2024. Бишкек, Кыргызстан. Любое использование либо копирование концепции, текстовых, фото и видеоматериалов, элементов дизайна и оформления допускается лишь с разрешения правообладателя и только со ссылкой на источник: http://kadam.to/talas
©"Кадам", 2024. Бишкек, Кыргызстан. Концептуалдык, тексттик, фото жана видео материалдарды, дизайн жана тариздөө элементтерин кандай гана болбосун пайдаланууга же көчүрүүгө укук ээсинин уруксаты менен гана жана булакка шилтеме берүү менен гана жол берилет: http://kadam.to/talas
©«Кадам», 2024. Бишкек, Кыргызстан. Любое использование либо копирование концепции, текстовых, фото и видеоматериалов, элементов дизайна и оформления допускается лишь с разрешения правообладателя и только со ссылкой на источник: http://kadam.to/talas